الاستعلام بوده و بدون استعلام با جهالت أحد طرفين يا هر دو؛ به مقدار آن صلح شده باشد، صلح باطل است و گرفتن و نگرفتن بعضى از وجه صلح مثمر ثمرى نيست مگر آنكه بعد از علم جاهل؛ قبض مقدار حق به عمل آمده باشد.

و اما اجناس و مقادير ديات پس بايد دانست كه قتل به عنوان ظلم و ناحق يا عمد است، يا شبيه به عمد يا خطاء محض، در صورت عمد، يا قصاص ممكن است يا غير ممكن، و در صورت امكان قصاص، ديت؛ جنس مشخص و مقدار معين ندارد بلكه تعيين جنس و مقدار آن موقوف و موكول به تراضى قاتل و ورثۀ مقتول است؛ به هر چيز و به هر قدر كه معين نمايند؛ متعيّن مىگردد؛ هرچند كه زياد باشد از دياتى كه مذكور خواهد شد، يا كم شود از آنها.

و هرگاه قصاص ممكن نباشد به مردن يا كشته شدن يا گريختن جانى، يا آنكه قاتل پدر مقتول باشد، در اين صورتها ديت قتل نفس مسلم؛ يا صد شتر است كه هر يك پنج سال يا زياده داشته باشد، يا دويست گاو، يا هزار گوسفند است؛ به سن گاو و گوسفند قربانى، يا دويست حلّه است- هر حلّهاى دو ثوب از برد يمنى- يا هزار دينار است و آن عبارت است از هزار مثقال شرعى از طلائى كه سكّۀ معامله داشته باشد، و هر مثقال شرعى چهار دانگ و نيم مثقال صرّافى است كه هزار دينار؛ هفت صد و پنجاه مثقال صرّافى مىشود، يا ده هزار درهم نقرۀ مسكوك است كه هر درهمى نيم مثقال و ربع عشر مثقال است به مثقال صرّافى [1]، و هر ده درهم پنج مثقال و ربع مثقال است، كه مجموع ده هزار درهم، پنج هزار و دويست و پنجاه مثقال نقرۀ سكهدار مىشود و به پول حويزه كه هر محمّدى چهار دانگ و نيم صرّاف است، و برابر است در وزن با يك

[1] يعنى: 525/ 0 مثقال صرّافى.