سفيد [1]، يا اشرفى، يا گوسفند، يا گاو، يا شتر، يا برد يمنى است، در تعيين يك كدام از اينها اختيار با قاتل است، يا ورثۀ مقتول؟

جواب:

هرگاه ديت قتل عمد باشد؛ و وارث اختيار قصاص داشته؛ و قاتل موجود و حاضر باشد، تعيين جنس و مقدار آن موقوف بر تراضى طرفين است، و هر قدر را كه قاتل با ورثۀ مقتول به آن راضى شوند، ديت همان است، خواه كمتر از ديت شرعى باشد يا بيشتر، و از جنس ديت باشد، يا غير آن مانند: باغ و خانه، و امّا در قتل غير عمد و يا قتل عمد در غير صورت مذكوره؛ اختيار در تعيين جنس و مقدار با دهندۀ ديت است، خواه قاتل باشد يا عاقله يا غير ايشان، و اقلّ ديت در اين ازمنه و اوقات، هفتاد تومان پول حويزه است كه هر تومانى يك صد عدد حويزه باشد و هر حويزه چهار دانك و نيم نقره مسكوك است، و اللّه العالم.

سؤال قع [170]:

هرگاه ملكى مجهول المالك باشد و شخصى مدّعى شود كه آن از من است و به عنوان ارث بايد كه از فلان به من برسد، و معارضى از براى ادّعاى او نيست سواى يك نفر كه ادّعاى وقفيّت آن ملك مىكند، و معلوم او هم نيست كه وقف عام است يا خاص، و كه وقف نموده، و وجه اجارۀ آن را مدّعى وقف به مصرف تعمير ملك موقوف مىرساند، آيا آن را به تصرّف مدّعى ملكيّت بايد داد يا نه؟

جواب:

هرگاه ملك در تصرّف كسى نباشد، به ظاهر شرع مال مدّعى است، مگر آنكه كذبش ثابت شود [2]، و اگر در تصرّف كسى است كه ادّعاى وقفيّت آن و نظارتش از براى خود مىنمايد؛ بايد مدّعى اثبات مدّعاى خود با غصبيت يد متصرّفه نمايد و آن را متصرّف گردد.

[1] يعنى: درهم.

[2] ج، د، ه: باشد.