مسطوره دو ثلث از ورثۀ زيد، و يك ثلث از بكر باشد، و بكر ده سال خدمت كرده كه زيد متوفّى شده بعد از آن؛ دو سال ديگر را خدمت نموده، و الحال مىنمايد كه خانه و باغ را حصّه مىنمائيم ورثۀ زيد در جواب مىنمايند كه: والد ما پوچ [1] كرده، همين حصّۀ زوجۀ خود به تو مىرسد، چه نحو ميان ايشان طى مىشود؟

جواب:

به حسب ظاهر صورت شرعية ندارد، مگر آنكه به نهج شرعى شده باشد و بايد كه آن معلوم شود، و بر تقدير آنكه بكر خود را به اجارۀ دوازدهساله داده باشد؛ به ازاء يك ثلث از امور و اشياء مذكورۀ مجهولة العين و المقدار، ظاهرا اجاره باطل و مستحق اجرة المثل است از زيد نسبت به ده سالى كه زيد موجود بوده، و در دو سال بعد هرگاه به اذن ورثه خدمت نموده مستحق اجرة المثل دوساله از ورثه مىشود، و هرگاه زيد در حين موت گفته باشد كه ثلث مال او را به بكر دهند، و ورثه قبول كرده باشند كه به ازاء حق او بدهند، و او نيز راضى باشد، شايد لازم باشد كه ثلث را به او بدهند، و الا همان اجرة المثل را مىتواند گرفت، و صبيّه حصّۀ ارثيۀ خود را مستحق است، خواه ثلث به شوهر برسد يا نه، و اللّه العالم.

سؤال قسح [168]:

هرگاه كسى با ديگرى مصالحه كند در امرى، و مطّلع از كميّت وجه مدّعى به نباشد، و بعد از طىّ مصالحه معلوم شد كه وجه صلح؛ بيش از وجه مدّعى به بوده آيا خيار فسخ دارد يا نه؟

جواب:

هرگاه در حين صلح استعلام مقدار مدّعى به ممكن بوده و ننمودهاند، ظاهرا اختيار فسخ دارد و الا فلا، و اللّه العالم.

سؤال قسط [169]:

در ديت قتل كه در شرع مقدّس مقرّر گرديده كه

[1] پوچ- بيهوده (فرهنگ معين: 1/ 826).