[كتاب القسمة]

كتاب القسمة (من المجلد الاول)

136: سؤال:

چهار قطعه زمين مشجر و معنب، مشترك مىباشد ميان زيد و عمرو. و شراكت زيد سه ربع است و از عمرو يك ربع است. آب همان باغ به همين نهج مشترك دو نفر است. و الحال زيد و عمرو اراده دارند كه مفروز نمايند. زيد را سخن اين كه «هر قطعه را فردا چهار سهم مىكنيم به جهت اين كه هر قطعه نوعى از ميوه دارد من از همه مىخواهم و نه سر بود مىدهم و نه مىگيرم». و عمرو را سخن اين كه «من به جهت قلت آب متضرر مىشوم، پس قرعۀ قسمت را دفعةً چهار مىكنيم كه يك قطعه از چهار قطعه از من باشد».؟

جواب:

در «قسمه رد» يعنى آن كه بايد سر بود داد رضا شرط است از طرفين و اجبار نمىتوان كرد. و اما باغى كه اشجار مختلفه دارد، بدون سر بود توان قسمت كرد.

به اين نحو كه به قيمت در آورند و مساوى حصۀ هر يك از مجموع باغ آن چه بيرزد قرار بدهند به رضا يا [به] قرعه تقسيم نمايند. مشهور علما آن است كه مىتوان اجبار كرد بر قسمت. و زيد منع عمرو نمىتواند «از قسمت» بكند. خصوصا هر گاه ضرر بسيار به عمرو مىرسد. بلكه باغ را چهار حصه بكنند و يك حصه را به عمرو بدهند به رضا يا [به] قرعه. و هر گاه به هر دو ضرر مىرسد به هر كدام كه به او ضرر بيشتر مىرسد، ملاحظۀ جانب او را بايد كرد. و بهتر آن است كه به مصالحه به نحو خوشى از يكديگر راضى