باشد، و ادعاى قطع به استحقاق و عدم استحقاق از هيچ كدام سر نزند، شيخ طوسى (ره) دعوى عدم خلاف كرده است كه نمىتواند او را مطالبه كرد كه درخت را بردارد، يا اگر خراب شود او را منع كند از تجديد. [1] چنانكه شهيد (ره) در دروس نقل كرده. پس در صورت ادعاى استحقاق به عنوان جزم، امر ظاهرتر است. و فرقى ما بين درخت و ديوار و صب ميزاب در خانۀ جار، نيست. و هكذا غيره من الامثله.

40 سؤال:

هر گاه زيد «بوم كند» ى يعنى سردابه [اى] داشته باشد. و عمرو اطاق بر فوق آن ساخته باشد، كه عمرو مالك اطاق فوقانى مزبور بوده باشد. و اطاق منهدم گردد به حدى كه نصف بلكه كمتر آن بوم كند را نيز خراب كند و بقيه كه از بوم كند باقى مانده باشد. باز عمرو بر بالاى همان بوم كنده اطاق جديدى بسازد يا نه؟-؟ و با وجود اين كه ظن كلى بوده باشد كه اگر يك پايه بر فوق بوم كنده گذارند باز منهدم مىگردد. [و در] انهدام اول آيا زيد را مىرسد غرامت از عمرو بگيرد يا نه؟-؟.

جواب:

هر گاه صاحب خانه استحقاق بودن خانه را بر سرداب داشته باشد به عنوان دوام (خواه به ارث خواه به صلح و غير آن) و تقصيرى هم نكرده در خراب شدن خانه، بر او غرامتى نيست و ثانيا مىتواند خانه را بنا كند. و لكن مهما أمكن اضرار به صاحب سردابه نكند اولى است. و اللّٰه يعلم.

مسألۀ تزاحم الحقوق:

41: سؤال:

هر گاه كوچه [اى] سر بسته باشد، و در خانۀ زيد در ابتداى كوچه باشد، و در خانۀ عمرو در وسط كوچه. آيا عمرو مىتواند بدون اذن زيد خاشاك و خاكروبۀ خود را در محاذى در خانۀ خود و پائينتر يا بالاتر بريزد و بردارد يا نه؟-؟.

جواب:

احوط بلكه اظهر اين است كه بدون اذن صريح زيد يا شاهد حال به رضاى او، نكند. و در اين مسأله اشكال بسيار است و مشهور علماى ما اين است كه اول كوچه كه داخل مىشوند مال زيد و عمرو است بالمشاركه تا به در خانۀ زيد. و از در خانۀ زيد

[1]: اگر از نظر زمان ثابت شود خانهاى كه ميزاب بر آن مىريزد قبل از خانه صاحب ميزاب احداث (و يا احياء و تملك) شده صورت ديگرى از مسأله پيش مىآيد كه اطلاق فتواى ميرزا را با مشكل ديگر مواجه مىكند.