جواب:

هر گاه جنس از باب وفاى دين، به او داده (خواه قيمت را حساب كرده باشد در حين قبض، و مساعره كرده باشد، يا نه) آن جنس ملك صاحب طلب، مىشود.

و آن مديون از حق او بريء مىشود (در قدرى كه مساوى قيمت آن است در روز وفا هر چند بعد ترقى كرده باشد هر گاه آن جنس كمتر است از دين. و بريء مىشود از تمام آن دين هر گاه مساوى باشد) پس ظاهرا نمىتواند پس بدهد بعد از آن كه قبول كرد در عوض دين. و صاحب متاع هم نمىتواند استرداد كند.

موضوع بحث ما خارج است و نوع دوم حرام است.

ليكن به دو مطلب در اينجا بايد توجه كرد:

اول: گفته شد «موسيقى غنائى» يعنى موسيقى غير غنائى هم هست مانند آهنگهاى رزمى.

آن چه حرام است اجماعا «آهنگهاى بزمى» است نه رزمى. البته افراد خيلى نادر پيدا مىشوند كه آهنگهاى «رزمى» را نيز حرام مىدانند. زيرا آن را نيز از نظر لغت مصداق «طرب» مىدانند. و چنين هم هست ليكن سياق بيان اخبار و احاديث روشن مىكند كه تنها آهنگ بزمى كه هر گز از تماس با امور جنسى بر كنار نيست تحريم شده است، نه آهنگهاى ديگر.

دوم: از عبارت «شادى و شعف مصنوعى»، استفاده شد زيرا شادى و ضعف طبيعى نه تنها حرام نيست بل مستحب هم هست. و منظور از «مصنوعى» روشن است و معيار آن چنين است: هر شادى و شعفى كه غير از آهنگ و موسيقى، عاملى ندارد. يعنى اگر آهنگى نبود، فرد، اين شعف را نداشت.

د: طرب غم و طرب از غصه نيز اگر از آهنگ ناشى شود باز حرام است. مثلا كسى هيچ غم و غصهاى ندارد آهنگى را گوش مىكند و در اثر آن گريه مىكند- غم مصنوعى- ه: آهنگى كه شنونده را به فكر و انديشه فرو مىبرد، نه طرب شعف و نه طرب غم و نه احساسات نظامى، رزمى، هيچ كدام را ايجاد نمىكند. چه حكمى دارد؟. آن چه از سياق كلام علما بر مىآيد حليت آن است. زيرا همان طور كه گفته شد هم توجه اخبار و هم توجه فقها، در اين بحث به سوى غنائى است كه به نوعى با امور جنسى ارتباط دارد.

ز: در مواردى كه مشتبه است و مسلم نيست كه اين آهنگ از مصاديق «ترجيع الصوت مع الطرب» است يا نه؟-؟ و يا با وجود «ترجيع» در صوت و نيز با وجود طرب، آيا اين طرب، طرب غم مصنوعى يا طرب شعف مصنوعى، است كه حرام باشد يا از مصاديق غير حرام آن (مانند آهنگ رزمى) است؟-؟.

در اين قبيل موارد حكم به جواز كردهاند و احتياط را در ترك، دانستهاند. البته بر اساس آن قول نادر كه در بالا ياد شد مسأله مشكلتر است، و آهنگ به هر شكل و با هر تاثير، مورد اشكال مىباشد.

نتيجه: مكلف بايد موارد مختلف اين مسأله را تشخيص دهد و بر اساس آن عمل كند. و آن مكلف راحت است كه مقلد قول نادر شود و از هر نوع آهنگ پرهيز كند.