فوت نجاشى نيز حتما الحاقى است.

در هر حال، مسلم است كه نجاشى در عرض شيخ در بغداد مىزيسته و مسلما در بين أهل علم اعم از شيعه و سني به وثاقت و صدق گفتار معروف بوده و علماى متأخر، وى را يكى از مشايخ اجازه شمردهاند و عدهاى به تقدم وى در رجال بر شيخ تصريح كردهاند [1]. اما از رابطه و كيفيت مراودۀ وى با شيخ چيزى نميدانيم.

نجاشى، مكنى به ابى الحسين يا ابى العباس و يا ابى الخير و معروف به «ابن الكوفي» بوده و در ماه صفر 372 ظاهرا در «بغداد» متولد و در جمادى الاولى بسال 450 پس از 78 سال عمر در مطيرآباد (يكى از قراء اطراف سامرا) از دنيا رفته است [78] و شايد علت انتقال وى از بغداد بآن ناحيه مشاجرات و جنگهاى شيعه و سنى و انتقال قدرت از «آل بويه» به «سلجوقيان» بوده باشد: همان چيزيكه باعث هجرت شيخ طوسى از بغداد به نجف بشرحى كه خواهيم گفت گرديد. وى بجز رجال، چند كتاب ديگر به نام كتاب الجمعة و ما ورد فيها من الأعمال، كتاب الكوفة و ما فيها من الآثار و الفضائل، أنساب بني نصر بن قعين و أيامهم و أشعارهم، كتاب مختصر الأنواء و مواضع النجوم التي سمتها العرب تأليف كرده و از نام سه كتاب أخير تخصص وى در علم أنساب و تاريخ عرب و «كوفه» به دست مىآيد.

آشوب بغداد و هجرت شيخ به نجف

با سير اجمالى در تاريخ بغداد در نيمۀ اول قرن پنجم هنگام اقامت شيخ در آن شهر،

[1]- علامه بحر العلوم در «فوائد الرجاليه» بتفصيل در اين باره بحث كرده و در پايان، به شش علت نجاشى را بر شيخ طوسى مقدم دانسته:

اينكه شيخ، دو كتاب رجال و فهرست خود را پيش از رجال نجاشى نوشته.

2- كثرت مشاغل و تنوع علوم شيخ بر خلاف نجاشى كه در اين علم متخصص بوده است.

2- فضيلت وى بر شيخ در علوم تاريخ و سير و انساب.

4- اينكه وى خود از اهل كوفه بوده و از كوفيون بسيار روايت كرده است.

5- درك صحبت و ملازمت شيخ جليل عارف به اين فن أحمد بن الحسين الغضائري.

6- تقدم زمان نجاشى و وسعت طرق او و درك وى بسيارى از اساتيد فن رجال را كه شيخ آنان را درك نكرده است: مانند احمد بن على بن نوح سيرافى و احمد بن محمد بن الجندي و ابى الفرج محمد بن على الكاتب و ديگران. رك: روضات الجنات ص 18.

[78]- روضات الجنات ص 17 و 18 و خلاصه ص 21