فن اختصاصى وى بشمار مىرفته بعلاوه خود اهل كوفه و بغداد بوده و بسيارى از مشايخ را در دوران طفوليت ديده و از آنها خاطراتى در كتاب خود ذكر مىكند [1] و مخصوصا خاندانهاى شيعه را در «كوفة» تا چند پشت مىشناخته و آنها را بطور دقيق معرفى مىنمايد در حاليكه شيخ ذو فنون بوده و بجز رجال، در كلام و فقه و حديث نيز كار مىكرده و بعلاوه مقام رياست و مرجعيت قهرا مقدارى از وقت وى را اشغال مىكرده است اما نجاشى معلوم نيست تا چه حد مرجعيت داشته است.

سليمان بن الحسن الصهرشتى در كتاب قبس المصباح مىگويد: أبو الحسين أحمد بن علي الكوفي النجاشي، أخبرني ببغداد في آخر شهر ربيع الأول سنة 442، و كان شيخا بهيا ثقة صدوق اللسان عند الموافق و المخالف [2]، از اين عبارت، موقعيت نجاشى نزد شيعه و سنى و وجود وى در بغداد در سال 442 يعنى سالهائى كه شيخ در بغداد در اوج عظمت و شهرت بوده است و حتى از جملۀ «و كان شيخا بهيا» وضع ظاهر وى به دست مىآيد. نجاشى ترجمۀ كوتاهى از خود در رجال آورده است، جد هفتم وى عبد اللّٰه نجاشى والى «اهواز» بود و نامهى حضرت صادق (عليه السلام) به وى در پاسخ سؤال او معروف است. و ظاهرا يكى از شاگردان نجاشى در عبارت كتاب رجال [74]، در ترجمۀ وى عبارت أطال الله بقاه و أدام علوه و نعماءه را كه حاكى از عظمت و موقعيت او است و همچنين در اول جزء ثانى اين كتاب [75]، عبارت الشيخ الجليل أبو الحسين. أطال الله بقاه و أدام علوه و نعماءه را اضافه كرده است كما اينكه ذكر تاريخ فوت ابى يعلى محمد بن حسن بن حمزه جعفرى در سال 463 [76]، 13 سال بعد از

[1]- مثلا، در ترجمۀ كلينى مىنويسد «. كنت أتردد إلى المسجد المعروف «بمسجد اللؤلؤي» و هو مسجد نفطويه النحوي أقرء القرآن على صاحب المسجد و جماعة من أصحابنا يقرؤن كتاب الكافي على أبي الحسين أحمد بن أحمد الكوفي الكاتب: حدثكم محمد بن يعقوب الكليني.» رك: رجال نجاشى ص 292

[2]- رك: ترجمۀ نجاشى در خاتمۀ رجال نقل از «فوائد» علامه طباطبائى از «مزار» مجلسى از «قبس المصباح» تأليف سليمان بن الحسن الصهرشتي. وى از مشاهير تلامذه شيخ طوسى و نجاشى و ابو يعلى جعفرى و ابو الفرج مظفر بن على بن حمدان قزوينى شاگردان برجستۀ شيخ مفيد مىباشد. رك:

بحار الأنوار ج 1 ص 15.

[74]- ص 79.

[75]- ص 157

[76]- رجال نجاشى ص 317 شخص نامبرده داماد و خليفه مفيد است و نام وى مكررا در سطور قبل برده شده است.