آشكارى است از دلبستگى او بمسائل علمى و توجه وى بتأليف كتب سودمند علمى بزبان فارسى و اين در جاى خود درخور تكريم و تحسين است. اگر اين كتاب را نيز مانند صدها كتاب ديگر بعربى مى‌نوشتند خواص از آن بهره‌مند و مستفيد ميشدند ولى تأليف بفارسى در كشورى كه زبان رائج مردم فارسى بود خدمتى بود كه مؤلّف و مخدوم علم دوست و هنرپرور او بفرهنگ عمومى نمودند و چنانكه ميدانيم جنبش تأليف و تصنيف كتب فنى و علمى بزبان فارسى مدتها قبل از عصر مؤلّف كتاب يعنى از اواخر قرن سوم هجرى در ايران پديد گشته بود.

4- كتابهاى علمى و فنى بزبان فارسى‌

چون خوض در موضوع كتابهاى علمى و فنى فارسى در قرون اولاى اسلامى از حدود اين مقدّمه بيرون است بتوضيح مختصر در اين باب اكتفا مى‌كنيم.

زبان عربى در ايران پس از استيلاى قوم عرب بر اين كشور نزد عمّال و حكام و واليان دولت اسلام زبان رسمى و ديوانى شد [1] و در مكاتبات عمّال با دولت و دستگاه خلافت بكار ميرفت ولى چنانكه در نظاير اين مورد طبعا بخاطر ميرسد زبان بومى در ميان جمهور مردم از روستائى و شهرى و عشاير و طوايف همچنان باقى و رايج ماند و دهقانان ايرانى و رؤسا و بزرگان محلى نيز در مكاتبات و معاملات و محاورات خود آن زبان را بكار مى‌بردند.

انتشار زبان عربى در سرزمين‌هاى سامى زبان (مانند سوريه و

[1] - رش: جنبش‌هاى دينى ايرانى در قرن دوم و سوم هجرى تأليف راقم اين سطور (متن فرانسوى پاريس 1938 م) ص 31- 32 و ص 69- 74.