نام کتاب : الهيات دانشنامه علائى نویسنده : ابن سينا جلد : 1 صفحه : 123
پس از خلائى [1] يكسان جهات مختلف نيفتد [2] و خلا [3]
دو سان نبود.
و امّا ملا [4]
و جسم [5] شايد كه دو سان بوند. گوييم [6]: نشايد نيز كه دو جسم بوند سبب دو
جهت، زيرا كه سؤال لازم بود بآنكه [7] هر جسمى را جهتى بود مخالف جهت آن جسم، و معنى اين سخن جز آن بود كه
گويى «جسمى مخالف جسمى» زيرا كه وهم پذيرد كه هر دو جسم را بياميزى [8] و اندر يك جهت آرى. پس آنگاه دو جهتى
بشود و دو جسمى نشده باشد.
و همچنين [9]
اگر جهتها بدل زنى، دو جسمى بجاى بود، و جهتها
[10] بجاى نبود. و بجمله نشايد اندر وهم كه دو جهت را بياميزى، و شايد كه
اندر وهم دو جسم را بياميزى. پس دو جسمى نه دو جهتى بود و الّا كه حالى [11] نهى جز جسمى مقارن آن دو جسم، و بجمله
حالى [12] بايد كه اندر بسته بود به بعد و
مقدار، و اگر دو جسمى بودى سبب دو جهت [13]، يك جسم را موجود دانستيمى [14]، و آن بود كه ميان ايشانست، كه ميان هر دو جهت بعدى بجا [15] است لامحاله، و ديگر جسم را معدوم
كرديمى [16] و بدل وى ديگرى آورديمى [17]، شك نبودى كه دو جهت بجاى بودى:
يكى آن كناره كه از آن [18] سوى اين جسم است [19] كه بجايست،