نام کتاب : در قلمرو بلاغت نویسنده : علوى مقدم، محمد جلد : 1 صفحه : 498
يك از آنها به آيات قرآنى و احاديث نبوى و اشعار شاعران پيش از اسلام
و پس از اسلام، استشهاد جسته و در انتخاب امثله و شواهد دقّت نشان داده و اهميّت
وى در آن است كه وى نخستين كسى است كه در مسائل بلاغى بالاستقلال كتاب نوشته و
فنون گوناگون اين فنّ را كه پيش از ابن معتّز، در گفتار وجود داشت و مدوّن نشده
بود و نام ويژهاى نداشت، مدون كرد و توضيح داد و شواهدى براى هريك از فنون بديع و
محاسن كلام آورد.
ابن معتّز، برخى از فنون را كه بعدها جزء علم معانى دانستند و در علم
معانى از آنها بحث كردند، جزء محاسن كلام دانسته و در محاسن كلام از آنها بحث كرد،
بدين معنى، كه وى از دوازده نوع زير در كتاب «البديع» بحث
كرد بدون اينكه سخنى از علم معانى و بيان به ميان آورد يعنى همه آنها را جزء
محاسن كلام برشمرد و نام ديگرى بر آنها اطلاق نكرد بطورى كه اگر خوب دقّت كنيم
مىبينيم كه در دورههاى بعد، برخى از آن محاسن در علم معانى و بعضى هم در علم
بيان مورد بحث قرار مىگيرد، در صورتى كه ابن معتّز، در قرن سوّم هجرى اين دوازده
فنّ را جزء محاسن كلام برشمرده است و كتاب خود را هم «البديع» ناميده
است.
ابن معتّز، دوازده فنّ از محاسن كلام را به شرح زير مورد بحث قرار
داده است:
- التفات
در صفحه 58 كتاب «البديع».
- اعتراض كلام فى كلام لم يتمّ معناه ثم يعود اليه فيتمّمه فى بيت واحد
در صفحه 59 «البديع».
- الرجوع و حسن الخروج من معنى الى معنى در صفحه 60 «البديع».
- تأكيد مدح بما يشبه الذّم در صفحه 62 «البديع».
- تجاهل العارف. در صفحه 62 «البديع».
- هزل يرادبه الجدّ. در صفحه 63 «البديع».
- حسن التضمين. در صفحه 64 «البديع».
- تعريض و كنايه. در صفحه 64 «البديع».
- افراط فى الصفة. در صفحه 65 «البديع».
- حسن التشبيه. در صفحه 68 «البديع».
نام کتاب : در قلمرو بلاغت نویسنده : علوى مقدم، محمد جلد : 1 صفحه : 498