مى‌رويانيم.» پس همه چيز به اراده خدا و حسن تدبير او به وجود مى‌آيد نه از روى تصادف و اتفاق. زيرا هدف بشارت به رحمت است و زنده ساختن سرزمين مرده و بيرون آوردن ثمرات. پس اين امور به مجرد حركت ابر ميسر نمى‌شوند، بلكه عوامل متعددى است كه بايد درهم عمل كنند، مثلا زمين مستعد باشد و هوا مناسب و مقدار باران كافى. نه كمتر از اندازه و نه بيش از اندازه. تا زمين زنده شود و گياه برويد. اين امر دليل بر اين است كه در ما وراى ابر هدفى است و خداوند آن را بعلم و قدرت خويش عملى مى‌سازد.

هنگامى كه قدرت خداوندى را در طبيعت بنگريم ايمان مى‌آوريم كه اين قدرت مطلقه حكيمانه است كه مردگان را براى روز حساب از زمين بيرون مى‌آورد و ديگر براى ايمان به روز رستاخيز مانعى بر سر راه اعتقادمان باقى نمى‌ماند.

كَذلِكَ نُخْرِجُ الْمَوْتى‌- مردگان را اينچنين زنده مى‌گردانيم.» ولى براى ما فهم حقايق عالم وجود ميسر نيست، بدون تذكر و دريافتن ارتباط اين حقايق با يكديگر.

/ 345 لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ‌- شايد پند گيريد.» تذكّر حقايق را به هم ربط مى‌دهد و از خلال آن معلومات را استنتاج مى‌نمايد و مسئوليتها و وظايف انسان را به او القاء مى‌كند.

ميان بصيرت و استنباط

[58] هنگامى كه انسان مسلّح به سلاح بصيرت نافذ باشد و نيز از تذكّر برخوردار بود حقايق گوناگون را استنباط مى‌كند يا به عبارت بهتر از ابعاد مختلف يك پديده پرده برمى‌گيرد. مثلا به پديده ابر و باران و زنده شدن زمين مى‌نگرد و آن گاه متوجه مى‌شود كه اين همه گياهان و گلها و ميوه‌هاى گونه گون رنگ رنگ از همان آب بى‌رنگ كه خداوند از ابر نازل كرده است به وجود آمده. پذيرش زمين آب را شرط اساسى زنده بودن و زندگى زمين است همچنين پذيرش انسان رسالتهاى‌