بعد از آن كه خدا موجودات را آفريد، چنان نبود كه اشراف و توجهش بر عالم وجود به پايان آيد، مثل اينكه يكى از ما ساعتى مى‌سازد چون ساختن به پايان رسد و اجزاء آن به حركت آيد سازنده را ديگر بر آن اشراف يعنى چنان نيست كه اگر توجه خود از آن دور كند اجزاى ساعت از هم بپاشند. در مورد پروردگار عالميان غير اين است. او بر عرش سلطه و تدبير قرار گرفت تا آن سنتها و قانونها كه به علم و قدرت خود در جهان موجود به وجود آورده بود بر وفق نظر و خواست او به كار خود ادامه دهند.

/ 337 يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثِيثاً- شب را در روز پوشانيد و روز شتابان آن را مى‌طلبد.» شب به طبع و اراده خود روز را نمى‌پوشاند، بلكه خداوند است كه چنين مى‌كند و شب را وا مى‌دارد كه روز را در خود پوشد و به آن پيوندد.

وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأَمْرِهِ‌- و آفتاب و ماه و ستارگان مسخر فرمان او هستند.» و اين واقعيتى است، در هر روز و هر ساعت و هر لحظه، آشكار.

أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمِينَ‌- آگاه باشيد كه او راست آفرينش و فرمانروايى خدا آن پروردگار جهانيان به غايت بزرگ است.» خدا متبارك است زيرا رحمت او مستمر است و شكوفا، متبارك است زيرا، آفرينش او همواره در تكامل است و متبارك است زيرا آفريدگار جهان است و اوست كه جهان هستى را توانايى و تطور و رحمت ارزانى مى‌دارد.

دعا، سازنده انسان‌

[55] ولى كدام پروردگار را به دعا بخوانيم؟ اللَّه را يا بتان را؟ خداوند فرمان مى‌دهد كه.

ادْعُوا رَبَّكُمْ‌- پروردگارتان را بخوانيد.» زيرا اوست آفريننده شما نه اين موجودات مخلوق. بايد كه دعاهايتان براى‌