وجود يك هدف كلى كه مقصد و مقصود كل حيات است هر شي‌ء هم براى خود داراى هدفى است كه براى وصول به آن هدف آفريده شده است ولى همراه ديگر/ 144 اشياء راه تكامل مى‌پيمايد. مثلا زمين به باران سيراب مى‌شود. آب همان آب است و زمين همان زمين. ولى نبات در رنگ و طعم و فايده و نيز از حيث هدفى كه در خلقت خود تعقيب مى‌كند با نبات ديگر فرق مى‌كند. هر نباتى براى هدفى معين به وجود آمده و با ساير انواع نباتات راه تكامل مى‌پويد.

وَ هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً اوست خدايى كه از آسمان باران فرستاد.» به همين نزول باران از آسمان بينديش. سرچشمه آب زمين است و آن هم شور است ولى خداوند به وسيله تبخير آن را شيرين مى‌كند و به آسمان بالا مى‌برد و در آنجا موادى را كه براى زراعت ضرورى است، از راه خوردن ابرها به يكديگر كه سبب رعد مى‌شود. و نيز از راه امتزاج آب يا هوا، به آن مى‌افزايد. چون آسمان مى‌بارد، آب باران در همه اطراف زمين از دشت و كوه و شهر و صحرا تقسيم مى‌شود تا هر قسمت از پى تحقق هدف خويش رود.

اين آيه به ما مى‌فهماند كه خداى ما تواناست سپس ما را فرمان مى‌دهد كه در بارانى كه از آسمان مى‌بارد به ديده عبرت بنگريم.

فَأَخْرَجْنا بِهِ نَباتَ كُلِّ شَيْ‌ءٍ و بدان باران هر گونه نباتى را رويانيديم.» هر چيزى به اين آب رشد و نمو مى‌كند. از كشته و شير و حيوانات.

فَأَخْرَجْنا مِنْهُ خَضِراً نُخْرِجُ مِنْهُ حَبًّا مُتَراكِباً و از آن نبات ساقه‌اى سبز و از آن دانه‌هايى بر يكديگر چيده.» چون گندم و جو و ذرت و امثال آن بر يكديگر چيده شده براى فوايد اجتماع. آن قدر كه بشر از جمع آورى آنها عاجز مى‌آيد تا آنجا كه برخى دول محصولات زايد بر مصرف را مى‌سوزانند يا در دريا مى‌ريزند.

/ 145 وَ مِنَ النَّخْلِ مِنْ طَلْعِها قِنْوانٌ دانِيَةٌ و نيز از جوانه‌هاى نخل‌