التمهید فی علوم القرآن - المعرفت، الشیخ محمد هادی

نام کتاب : التمهید فی علوم القرآن نویسنده : المعرفت، الشیخ محمد هادی جلد : 5 صفحه : 261

قالُوا یا شُعَیْبُ أَ صَلاتُکَ تَأْمُرُکَ أَنْ نَتْرُکَ ما یَعْبُدُ آباؤُنا أَوْ أَنْ نَفْعَلَ فِی أَمْوالِنا ما نَشؤُا إِنَّکَ لَأَنْتَ الْحَلِیمُ الرَّشِیدُ [1] و ربما خفی وجه مناسبة وصف نبیّهم بالحلم و الرشد- و هی الکیاسة و وفور العقل- مع استنکارهم علیه: کیف تمنعهم صلاته و دعاؤه من اتّباع سیرة آبائهم، و أن یتصرّفوا فی أموالهم ما یشاءون؟! فلا تتناسب- ظاهرا- هذه الخاتمة مع مقصودهم فی ذلک المقال الاستنکاری! لکن المشکلة تنحلّ إذا ما عرفنا أنّ مقالهم ذاک إنما قالوه علی وجه السخریة و الهزء. قال الزمخشری: و أرادوا بقولهم: إِنَّکَ لَأَنْتَ الْحَلِیمُ الرَّشِیدُ نسبته إلی غایة السفه و العیّ فعکسوا لیتهکّموا به، کما یتهکّم بالشحیح الذی لا یبضّ حجره [2]. فیقال له: لو أبصرک حاتم لسجد لک! و قیل: معناه إنک للمتواصف فی قومک بالحلم و الرشد، یعنون: أنّ ما تأمر به لا یطابق حالک و ما شهرت به [3].
الحلم: التؤدة و الاناة، ضدّ الطیش. و الرشد: البصیرة فی تدبیر المعاش و القدرة علی التصرّف فی الأموال وفق الاصول. فالمعنی: إن کنت ذا حلم فکیف تمنعنا عن السیر علی منهج الآباء، و هو مقتضی العقل أن لا یعدل الانسان عمّا جرّبته الأسلاف؟! و إن کنت رشیدا فی عقلک فکیف تمنعنا عن التصرّف فی أموالنا حسب إرادتنا، و الناس مسلّطون علی أموالهم، یتصرّفون فیها ما یشاءون، و هی قاعدة عقلائیة توافقت علیها العقلاء؟! و قوله تعالی: هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً ثُمَّ اسْتَوی إِلَی السَّماءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ وَ هُوَ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عَلِیمٌ [4]

(1) هود: 87.
(2) یقال فی المثل: ما یبضّ حجره أی ما تندّی، من بضّ الماء بضیضا: اذا سال.
(3) الکشاف: ج 2 ص 420.
(4) البقرة: 29.

نام کتاب : التمهید فی علوم القرآن نویسنده : المعرفت، الشیخ محمد هادی جلد : 5 صفحه : 261

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست