حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام با استفاده از وحی الهی، و رهنمودهای رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم و ذهن و اندیشه بی نظیر خود هم جامعه را و هم مردم را به خوبی می‌شناخت،
با انواع روش‌ها و شیوه‌های سیاستمداری آشنا بود، دشمنان را به خوبی می‌شناخت و راه‌های مقابله با انواع توطئه‌ها را می‌دانست،
امّا در بکارگیری آن احتیاط می‌کرد، و در اجرای روش‌های سیاسی اصول‌گرا بود.
به مرزهای تعیین شده ارزش‌های اخلاقی و شرع مقدّس، احترام می‌گذاشت.
چون بسیاری از سیاستمداران آن روز با سیاست توحیدی آشنا نبودند و در عمل به ارزشهای دین بیگانه بودند،
به معاویه و روش‌های سیاسی او چشم می‌دوختند که از انجام هر عملی باکی ندارد، می‌گفتند:
معاویه زیرک است یا سیاستمدارتر است.
در صورتی که:
معاویه هرچه در امور سیاسی می‌دانست به کار می‌گرفت و محدودیتی نداشت، در صورتی که حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام آنچه را که می‌دانست در محدوده شرع مقدّس به کار می‌گرفت و خواسته‌های اطرافیان را در مرز دین پاسخ می‌گفت.
با توجّه به برخی فرازهای نهج‌البلاغه علی‌علیه السلام، این مطلب ثابت می‌شود، جامعه‌ای که علی علیه السلام در آن می‌زیست تصوّر صحیحی از سیاست و سیاستمدار نداشت که آن حضرت را به بی سیاستی متّهم می‌کرد.
در اینجا برخی از سخنان مطرح می‌شود که در آن به این توهّم مردم پاسخ داده شده و فرق سیاست حقیقی و غیر حقیقی، بیان شده است و بر ارتباط تنگاتنگ (سیاست و دین) که همان سیاست الهی است، تأکید می‌شود که فرمود: [1] .
أَیهَا النَّاسُ، إِنَّ الْوَفَاءَ تَوْأَمُ الصِّدْقِ، وَلَا أَعْلَمُ جُنَّةً أَوْقی مِنْهُ، وَمَا یغْدِرُ مَنْ عَلِمَ کَیفَ االْمَرْجِعُ.
وَلَقَدْ أَصْبَحْنَا فی زَمَانٍ قَدِ اتَّخَذَ أَکْثَرُ أَهْلِهِ الْغَدْرَ کَیساً، وَنَسَبَهُمْ أَهْلُ الْجَهْلِ فِیهِ إِلی حُسْنِ الْحِیلَةِ.
مَا لَهُمْ! قَاتَلَهُمُ اللَّهُ!
قَدْ یرَی الْحُوَّلُ الْقُلَّبُ وَجْهَ الْحِیلَةِ وَدُونَهَا مَانِعٌ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ وَنَهْیهِ، فَیدَعُهَا رَأْی عَینٍ بَعْدَ الْقَدْرَةِ عَلَیهَا، وَینْتَهِزُ فُرْصَتَهَا مَنْ لَا حَرِیجةَ لَهُ فِی الدِّینِ.