زَحر [1] فرزند «قیس بن مالک جعفی» از سوارکارانِ نامی عصر خود در کوفه بوده است. شیخ طوسی او را از اصحاب امیر مؤمنان علی علیه‌السلام به شمار آورده است. [2] .
شیخ مفید، زحر بن قیس را حامل نامه حضرت علی علیه‌السلام به مردم کوفه ذکر می‌کند و می‌نویسد: موقعی که حضرت ناکثین را شکست داد، عبداللَّه بن عباس را به عنوان حاکم بصره منصوب نمود و خود عازم کوفه گردید و قبل از عزیمت نامه‌ای برای مردم کوفه نوشت، و به وسیله زحر بن قیس نامه را فرستاد. [3] .
او به دیدار رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله نایل شده است. و از سواره‌نظام و اصحاب و یاران امیرالمؤمنین علیه‌السلام و از ملازمان آن حضرت بوده و حضرت علیه‌السلام هم او را مورد عنایت قرار داده و هر گاه به او می‌نگریست، می‌فرمود: «مَن سرّه أن ینظر إلی شهید الحی، فلینظر إلی هذا؛ هر که دوست دارد شهید زنده‌ای را ببیند به این مرد (زحر بن قیس) نگاه کند.»
همو می‌افزاید: امیر مؤمنان علیه‌السلام روی کاردانی و ایمانی که در زَحر سراغ داشت، وی را به امارت و حکومت مدائن برگزید. [4] .