امام علی علیه السلام به ابن عباس فرمودند : به قرآن با خوارج به جَدل مپرداز، زیرا قرآن دارای دیدگاه کلّی بوده، و تفسیرهای گوناگونی دارد، تو چیزی می‌گویی، و آنها چیز دیگر، لکن با سنّت پیامبر صلی الله علیه وآله با آنان به بحث و گفتگو بپرداز، که در برابر آن راهی جز پذیرش ندارند. [1] .
ابن عباس بهترین جامه‌ها و زیباترین لباس‌هایش را پوشید و با خوشبوترین عطرها خود را معطّر اخت و بر مرکب عالی و اسب رهواری سوار شد و با وقار و عظمت به پیش خوارج حرکت نمود.
آن تنگ چشمان وقتی که ابن عباس را با آن شکوه و جلال مشاهده کردند، زبان به اعتراض گشوده و گفتند:
تو خود را از همه بهتر می‌دانی و لباس جبّاران را پوشیده و بر مرکب بزرگان سوار شده، به نزد ما آمده‌ای؟
ابن عباس گفت:
این نخستین مخاصمتی است که در میان ما می‌رود.
سپس به دنبال آن این آیات مبارکه را برای آنها خواند:
فَرِیقاً هَدَی وَفَرِیقاً حَقَّ عَلَیهِمْ الضَّلَالَةُ إِنَّهُمْ اتَّخَذُوا الشَّیاطِینَ أَوْلِیاءَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ
یا بَنِی آدَمَ خُذُوا زِینَتَکُمْ عِنْدَ کُلِّ مَسْجِدٍ وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا یحِبُّ الْمُسْرِفِینَ [2] .
(جمعی را هدایت کرده؛ و جمعی «که شایستگی نداشته‌اند» گمراهی بر آنها مسلّم شده است.
آنها «کسانی هستند که» شیاطین را به جای خداوند، اولیای خود انتخاب کردند؛ و گمان می‌کنند هدایت یافته‌اند!
ای فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود بردارید! و «از نعمت‌های الهی» بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمی‌دارد!)
خداوند متعال استفاده بندگان را از لباس‌ها و نعمت‌های رنگارنگ نهی نمی‌کند و در پی آن این روایت را خواند:
اِلْبِسْ وَ تَجَمَّلْ فَاِنَّ اللَّهَ جَمیلٌ یحُبُّ الْجَمالَ وَلیکِن مِنْ حلالٍ [3] .
«لباس زیبا بپوش و پاکیزه باش چه اینکه خداوند جمیل و زیبا است و حسن و زیبائی را دوست می‌دارد ولی از راه حلال»
و من لباس‌هائی زیباتر از این را دیدم که رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم آنرا پوشیده بود.
تازه سخن بر سر لاس و پوشش نیست، حالا بگوئید چرا از فرمان امیرالمؤمنین علیه السلام سرپیچی کرده و با او به دشمنی برخاستید. [4] .
عتاب بن اعور ثعلبی از جانب خوارج به عنوان نماینده و سخنگو، تعیین گردید تا به سؤالات ابن عباس پاسخ گوید.
ابن عباس: آنکه اسلام را بنا نهاد کیست؟
سخنگو:خدای متعال و پیامبر او.
ابن عباس: آیا پیامبر خدا به امورات دین حاکم بود و به حدود اسلام مداخله می‌کرد یا نه؟
سخنگو: آری حاکم بود و رسیدگی می‌کرد.
ابن عباس: آیا پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم هم اکنون زنده است یا رحلت نموده است؟
سخنگو: رحلت نموده.
ابن عباس: پس آیا امور شرع و دستورات اسلام با رفتن پیامبر عزیز از بین رفته است یا بعد از او باقی مانده و هنوز از بین نرفته؟
سخنگو: بعد از او باقی مانده است.
ابن عباس: آیا بعد از پیغمبر آنچه را که بنا کرده، کسی به تعمیر و نگهداریش قیام کرده است.
سخنگو: آری ذرّیه و اصحاب آنحضرت.
ابن عباس: آیا آنها بنا و عمارت اسلام را آباد کردند و یا اینکه ویرانش ساختند.
سخنگو: آنرا آبادش ساختند.
ابن عباس: الان بنای اسلام معمور است و یا مخروب؟
سخنگو: خراب است.
ابن عباس: ذرّیه آن حضرت ویرانش کرده‌اند یا امّتش؟
سخنگو: امّتش.
ابن عباس: آیا تو از ذرّیه او هستی و یا از امّت او؟
سخنگو: از امّت او هستم.
ابن عباس: پس تو طبق اقرار خودت از امّت پیغمبر هستی و در نتیجه شمائید که بنای اسلام عزیز را خراب کرده‌اید و با این وصف چگونه به بهشت امیدوار هستید؟ [5] .
با اینکه ابن عباس بدین ترتیب، حریف خود را در میدان بحث و مناظره با منطق رسای خود در بن بست قرار داد و در میان هر دو سپاه او را محکوم و مجاب ساخت.
امّا آنها از لجاجت خود دست برنداشتند.