اصبغ بن نباته گوید: خدمت امیرالمؤمنین علیه‌السّلام آمدم دیدم آن حضرت متفکر است و زمین را خط می‌کشد، عرض کردم: ای امیر مؤمنان چرا شما را متفکر می‌بینم و بر زمین خط می‌کشی؟ مگر به آن (خلافت در روی زمین تمایل داری؟ حضرت فرمود: نه به خدا قسم تا به حال یک روز هم در زمین و دنیا رغبت نکرده‌ام ولکن فکر می‌کردم درباره مولودی که فرزند یازدهم نسل من است، او همان مهدی است که زمین را از عدل و داد پر می‌کند همان‌گونه که از جور و ستم پر شده باشد.
برای او حیرتی و غیبتی است که گروهی از آن گمراه و گروهی دیگر هدایت می‌یابند... عرض کردم: یا امیرالمؤمنین این خبر واقع می‌شود؟ فرمود: آری همان‌گونه که خلقت او یقینی است. ای اصبغ تو کجا و این امر؟ ایشانند نیکان امت با نیکان این عترت، عرض کردم: بعد از آن چه می‌شود؟ حضرت فرمود: سپس خداوند آنچه خواهد انجام دهد، همانا برای اوست بداها (تغییرات) و تصمیمها و اهداف و نتایجی. [1] .
نهمین از فرزندان تو یا حسین همان قائم بالحق است
حضرت رضا علیه‌السّلام از پدران بزرگوارش از امیرالمؤمنین علیه‌السّلام روایت کند که فرمود: نهمین از فرزندان تو یا حسین همان قائم بالحق است، همان ظاهر کننده دین، و منتشر کننده عدل. امام حسین علیه‌السّلام عرض کرد: یا امیرالمؤمنین این خبر واقع خواهد شد؟ حضرت فرمود: آری قسم به آنکه محمد صلی الله علیه و آله را به پیامبری برگزید و او را از جمیع مخلوقات انتخاب کرد، این خبر واقع خواهد شد، لیکن بعد از غیبت و حیرتی که در آن ثابت قدم نمی‌مانند مگر اشخاص با اخلاص که با روح الیقین مباشرت کرده‌اند.
آنها که خدا از آنها پیمان ولایت ما را گرفته است و در دلهایشان نوشته و آنها را به واسطه روح خود تأیید نموده است. [2] .
مؤلف گوید: انبوه روایات اهل البیت علیه‌السّلام نشان دهنده این نکته است که در آخر الزمان هنگام ابتلا و سختی و امتحان مردم است و گروه بیشماری از مردم در اثر سستی ایمان و شدت بلا و مشکلات از این امتحان ناکام خواهند شد، پس باید بکوشیم تا با تمسک به اهل بیت علیه‌السّلام و صبر و استقامت، دین خود را از خطرات مصون بداریم.
او ناپیدائی است رانده شده
عده‌ای از صحابه امیرالمؤمنین علیه‌السّلام گویند: امیرالمؤمنین هرگاه پسرش حسن علیه‌السّلام وارد می‌شد می‌فرمود: مرحبا به فرزند رسول خدا صلی الله علیه و آله و هرگاه حسین علیه‌السّلام می‌آمد می‌فرمود: پدرم فدای تو باد ای پدر فرزند بهترین کنیزان. عرض کردند یا امیرالمؤمنین چرا به حسن این‌گونه و به حسین آن‌گونه می‌فرمائی؟ پسر بهترین کنیزان چیست؟ (که امام حسین پدر اوست) حضرت فرمود: او ناپیدائی است رانده شده (نامش) محمد پسر حسن پسر علی پسر محمد پسر علی پسر موسی پسر جعفر پسر محمد پسر علی پسر حسین همین شخص و دست مبارک را بر سر امام حسین علیه‌السّلام نهاد. [3] .
غیبت حضرت مهدی طولانی خواهد بود
اصبغ بن نباته گوید: امیرالمؤمنین علیه‌السّلام از حضرت مهدی یاد نموده فرمود:آگاه باش که (او) غیبتی خواهد داشت (طولانی) به گونه‌ای که نادانان گویند:
خداوند را در آل محمد صلی الله علیه و آله برنامه‌ای نیست! [4] یعنی آنقدر غیبت حضرت طولانی می‌شود که عده‌ای از معتقدین حضرت مأیوس شده و ظهور حضرت را منکر می‌شوند زیرا می‌بینند ظلم و ستم و کفر و نفاق عمومی شده و هر چه انتظار می‌کشند حضرت ظهور نمی‌کند.
این پسرم سید و آقاست
امیرالمؤمنین علیه‌السّلام نگاهی به فرزندش حسین علیه‌السّلام نموده فرموده: همانا این پسرم سید و آقاست همچنان که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله او را سید و آقا نامیده است (گویا اشاره است به حدیث معروف: «الحسن و الحسین سیدا شباب اهل الجنة؛ یعنی: حسن و حسین دو سرور جوانان بهشتند.»
خداوند از صلب او مردی را به دنیا آورد همنام پیامبر شما در سیرت و صورت. (در برخی روایات آمده است: در صورت مثل او اما در سیرت مثل او نیست، یعنی گرچه احکام خدا را اجرا می‌کند اما در اجرای آن روشهای جدیدی نیز دارد و چه بسا به دشمنان آن‌گونه که مهلت داده می‌شد مهلت ندهد. زیرا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله همین که کسی شهادتین می‌گفت و اظهار اسلام می‌کرد می‌پذیرفت و مأمور به باطن افراد نبود به همین جهت منافقین نیز در زمان حضرت زیاد بودند و حضرت با آنها کاری نداشت، اما حضرت مهدی (عج) منافق را نیز مهلت نمی‌دهد).
ادامه حدیث: هنگام غفلت مردم و مردن حق و غلبه ستم خروج می‌کند... از خروج او اهل آسمان و ساکنین آن خوشحال می‌شوند، زمین را از عدل و داد پر خواهد کرد همچنان‌که از ظلم و ستم پوشیده باشد. [5] .
خوشا به حال استقامت کنندگان در آخر الزمان
امیرالمؤمنین علیه‌السّلام در مورد سختیهای دوران غیبت و فضیلت استقامت در دین در آن زمان فرمود:
برای قائم ما غیبتی است طولانی، گویا شیعیان را می‌بینم که در آن دوران چون چهارپایان به دنبال چراگاه می‌روند اما نمی‌یابند (به دنبال پناهگاهی هستند اما پیدا نمی‌کنند) آگاه باشید هر که از شیعیان که بر دین خود ثابت قدم باشد و طولانی شدن زمان غیبت، دل او را سخت نکند، او روز قیامت با من است در درجه من سپس فرمود: همانا قائم ما چون قیام کند درگردن او برای هیچکس بیعتی نیست به همین جهت تولدش مخفی و خودش پنهان می‌گردد. [6] .
صاحب این امر از فرزندان من است
حضرت علی علیه‌السّلام فرمود: صاحب این امر (یعنی حضرت مهدی علیه‌السّلام) از فرزندان من است، اوست آنکه درباره او (بخاطر طولانی شدن زمان غیبت حضرت، تردید کنند و) بگویند یا مرده یا کشته شده؟ نه در کدام مکان است؟ [7] .
من و این دو پسرم حتما کشته خواهیم شد
امام صادق علیه‌السّلام از پدران بزرگوار خویش روایت کند که در زمان حضرت امیر علیه‌السّلام آب فرات (طغیان نموده) زیاد شد، حضرت با دو فرزندش حسن و حسین علیه‌السّلام سوار بر مرکب شده از کنار طایفه بنی ثقیف عبور نمود، به مردم خبر رسید که حضرت علی برای فرو نشاندن آب فرات می‌آید، حضرت فرمود:
به خدا قسم من و این دو پسرم حتما کشته خواهیم شد و خداوند مردی از اولاد مرا در آخر الزمان برانگیزد تا خونخواهی ما کند، آن مرد (حضرت مهدی (عج)) برای شناخت اهل باطل و گمراهی غایب می‌شود (غیبتش چنان طولانی گردد که) شخص نادان گوید: «ماللّه فی آل محمد من حاجة! خدا را با آل محمد صلی الله علیه و آله و سلم کاری نیست.» (یعنی در اثر طولانی شدن زمان غیبت حضرت مهدی (عج)عده‌ای مأیوس می‌گردند و می‌گویند: اگر خداوند برنامه‌ای توسط حضرت داشت انجام می‌داد.)
خلیفه دوم از مهدی می‌پرسد
امام باقر علیه‌السّلام فرمود: روزی عمر بن خطاب از حضرت امیر علیه‌السّلام راجع به مهدی (عج) سؤال نمود و گفت: ای پسر ابی‌طالب بگو که نام مهدی چیست؟حضرت فرمود: اسم او را نمی‌گویم همانا حبیب من و خلیل من با من عهد نموده است که خبر ندهم اسم او را (به نااهلان) تا اینکه خداوند او را مبعوث گرداند و این از آن اموری است که خداوند به رسول خود در علم خویش ودیعه گذارده است. [8]
مرحوم طبرسی ضمن بیان این روایت با اندک تفاوتی ادامه می‌دهد: عمر گفت: پس از اوصاف او بگو، حضرت فرمود: جوانی است با قامت اندازه، زیبا صورت، با موئی نیکو (و بلند) که بر روی دو شانه‌اش می‌ریزد، نور صورت او سیاهی موی محاسن و سر او را می‌پوشاند، پدرم فدای فرزند بهترین کنیزان [9] (زیرا نرجس خاتون مادر گرامی حضرت مهدی (عج) کنیز بوده است).
او همنام پیامبر است جانم به فدای او باد
امیرالمؤمنین در یکی از اشعار منسوب به حضرت می‌فرماید:
بنی اذا ما جاشت الترک
فانتظر ولایة مهدی یقوم فیعدل
وذل ملوک الارض می آل هاشم
و بویع منهم من یلذّ و یهزل
صبی من الصبیان لا رأی عنده
و لا عند جد و لا هو یعق
فثم یقوم القائم الحق منکم
و بالحق یأتیکم و بالحق یعمل
سمّی نبی اللّه نفسی فدائه
فلا تخذلوه یا بنی و عجلوا
«ای پسرک من زمانی که ترک به جنب و جوش آید منتظر ولایت مهدی باش تا قیام کند و عدالت نماید و پادشاهان از خاندان بنی هاشم ذلیل شده و مردم با کسی بیعت کنند که در فکر شهوت است طفلی است از اصفال بی اراده و بدون قاطعیت، در آن هنگام آن قیام کننده به حق از شما قیام کند، و حق را بیاورد و عمل کند، او همنام پیامبر خداست، جانم به فدای او، مبادا او را رها کنید بلکه (در یاری او) شتاب نمائید.» [10] .
آری زمین هیچگاه از حجت خالی نمی‌ماند
امیرالمؤمنین علیه‌السّلام در سخنانی که با کمیل بن زیاد فرمود و در ابتدای آن از علم و علماء تجلیل نمود، در ادامه فرمود:
بار الها، آری زمین هیچگاه از حجت خالی نمی‌ماند، یا ظاهر است و علنی، یا مخفی است و پنهان، برای اینکه حجتهای خدا و دلائل او باطل نگردد. (اما آنها) چند عدد و کجا هستند؟
به خدا سوگند آنهایند همان عده کم با عظمت بسیار، به واسطه ایشان خداوند دلیل و بینات خود را حفظ می‌کند تا به امانت گذارند آن را به امثال خود و بذر علوم را در دل افرادی همانند خود کشت نمایند، حقیقت دانش برایشان هجوم آورده، با روح الیقین همراهند، آنچه را افراد نازپرورده سخت شمارند اینان آسان شمرند، به آنچه نادانان از آن وحشت دارند مأنوس هستند. با دنیا همراهند با بدنهائی که جانهای آنها به جایگاه بالاتری وابسته است. ای کمیل ایشان جانشینان خدایند در زمین او و دعوت کنندگان به دین او، آه آه چقدر به دیدار ایشان مشتاقم. [11] .
منتظر ما مثل شهید به خون تپیده است
امیرالمؤمنین علیه‌السّلام در مورد سختی دوران آخر الزمان و پاداش کسانی که در آن دوران استقامت می‌کنند فرمود: «المنتظر لأمرنا کالمتشحّط بدمه فی سبیل اللّه؛ یعنی: آنکه در انتظار امر ما (حکومت آل محمد صلی الله علیه و آله) باشد همانند آن رزمنده‌ای است که در راه خدا در خون خود دست و پا می‌زند.» [12] و مسلم است که این پاداش فوق العاده یعنی اجر شهادت را به هر کسی که مدّعی انتظار حضرت مهدی (عج) است نمی‌دهند، بلکه باید در کوران مصائب و مشکلات دینی آبدیده شود و همانند سربازان فداکار جان بر کف در راه دینداری و دفاع از دین، استقامت و نبرد کند تا پاداش شهید بر او تعلق بگیرد.
سخنی چند با پیروان و منتظرین حقیقی حضرت مهدی
زمان غیبت حضرت مهدی (عج) دوران امتحان و سختی و مشکلات برای مؤمنین است، امتحانی سخت و جانفرسا که اکثر منتظرین حضرت در آن مردود شده و دست از امام خویش برمی‌دارند، و چه بسا ممکن است در زبان مدّعی انتظار حضرت باشند ولی آنچه مهم است عمل و درون انسان است آیا ما به آن‌گونه هستیم که هر لحظه صدای قیام حضرت بلند شد، به یاری او بشتابیم و هرگز از اعمال خود در مقابل حضرت شرمنده و نگران نباشیم. آیا هم اکنون قلب مقدس آن حجت یگانه خداوند از ما و کردار ما راضی است و به راستی ما منتظر او هستیم؟ آیا عدالت او را خواهیم پذیرفت، اگر بر جان ما و اولاد ما و زندگی و روش و اقتصاد ما خرده بگیرد و فشار آورد آیا تا چه مقدار او را خواهیم پذیرفت؟ بسیاری از افراد ضعیف النفس در بحرانهای انقلاب اسلامی و مشکلات و مصائب اجتماعی و اقتصادی آن، مأیوس و منحرف شدند و با اینکه هرگز حتی در ذهن خودشان نیز خطور نمی‌کرد که روزی فرا رسد که دفاع آنها از انقلاب اسلامی کم رنگ گردد.
و آیا این یک نمونه واضح از انقلاب بزرگ جهانی حضرت حجت علیه‌السّلام نیست؟ آنها که با هزاران گناه و فساد خود را منتظر آن حضرت می‌دانند یا خود را فریب می‌دهند و یا اینکه امام زمان علیه‌السّلام را نشناخته و عدالت او را متوجه نیستند.
آنها اگر حضرتش را عادل بدانند می‌دانند اگر حضرت ظهور نماید با گنه کاران و منحرفین برخوردی قاطع خواهد داشت و هرگز با تسامح و تساهل با آنها برخورد نمی‌کند، آنها که اکنون در مقابل اجرای احکام الهی جبهه می‌گیرند و ناخشنود هستند، چگونه خود را منتظر حضرت مهدی می‌دانند؟ حضرت بیاید چه کند؟ طبق خواسته‌های ما حکم کند هر چند خواسته ما موافق عدالت و اسلام نباشد؟ آری هرگاه بدانند که حکومت حضرت مهدی همان حکومت اسلام ناب محمدی است هرگز در تشکیل آن عجله نمی‌کنند همچنان که برخی از همین افراد اگر حقیقت اسلام و احکام آن را می‌دانستند هرگز با انقلاب اسلامی همراه نمی‌شدند.
آیا نه اینست که افراد مفسد و جانی و خطاکار از دادگاه عدالت و قاضی واهمه دارند؟ پس بهتر است اول خود را به گونه‌ای بسازیم که مطمئن باشیم قیام و ظهور حضرت مهدی و حکومت عدل او بر ضرر ما و سبب توبیخ خود ما نخواهد شد، اگر چنین است خود را اصلاح کنیم و آنگاه منتظر حقیقی آن حضرت باشیم.
وظایف شیعیان نسبت به حضرت مهدی
1- از آنجا که اعمال ما بر حضرت عرضه می‌شود شایسته است که با رعایت قوانین شرع و انجام دستورات الهی سبب خشنودی آن بزرگوار باشیم و سرآمد این اعمال دفاع سرسختانه از اسلام و احکام متعالی آن و انقلاب شکوهمند اسلامی و رهبری آن که نیابت حضرت حجت را بر عهده دارد می‌باشد.
2- پیروی از راهنمائیهای علماء اعلام و مراجع بزرگوار شیعه در ایام غیبت آن حضرت برای مصون ماندن از هر گونه انحراف از دین و مکتب اهل البیت علیه‌السّلام.
3- به یاد آن امام حاضر و رهبر مظلوم باشیم و برای حضرتش از صمیم دل دعا کنیم و بگوئیم: «اللهم کن لولیک الحجة بن الحسن صلواتک علیه و علی آبائه فی هذه الساعة و فی کل ساعة ولیا و حافظا و قائدا و ناصرا و دلیلا و عینا حتی تسکنه ارضک طوعا و تمتعه فیها طویلا.»
4- خواندن دعای «اللهم بلغ مولای صاحب الزمان» در هر صبح و زیارت آل یس حداقل در هر جمعه و همچنین دعای عظیم الشأن ندبه.
5- توسّل به آن حجت خدا در مشکلات که امروز پناه عالمیان اوست، مخصوصا خواندن دو رکعت نماز مثل نماز مثل صبح با این تفاوت که آیه: «ایاک نعبد و ایاک نستعین» را در سوره حمد در هر دو رکعت یکصد بار تکرار کردن که برای برآورده شدن حوائج تجربه شده است.
6- احترام به نام آن حضرت و برخاستن به هنگام شنیدن نام قائم و گذاردن دستها بر روی سر به احترام ایشان.
7- دعای مکرر و جانسوز جهت ظهور حضرت و آماده شدن زمینه قیام آن حضرت که طبق روایات فرموده‌اند برای ظهور دعا کنید که گشایش شما در آن است و اگر دعا نکنید ممکن است تا آخرین درجه تأخیر افتد.
و کسانی که مایلند آن یوسف فاطمه را زیارت کنند دعای عهد را که در کتاب ارزنده مفاتیح الجنان ذکر شده است چهل صبح بخوانند که حضرت صادق علیه‌السّلام فرمود: هر که این دعا را بخواند به دیدار حضرتش نائل شود و اگر از دنیا برود او را در دولت حضرت زنده می‌گردانند.
همه هست آرزویم که ببینم از تو روئی
چه زیان تو را که من هم برسم به آرزوئی
به کسی جمال خود را ننموده‌ای و بینم
همه جا به هر زبانی بود از تو گفتگوئی
به ره تو بس که نالم ز غم تو بس که مویم
شده‌ام ز ناله نائی، شده‌ام ز مویه مویی