مانورهای نظامی در ارتش‌های روزگاران گذشته با امروز فرق‌های فراوانی دارد.
همانگونه که اسلحه‌های نظامی، و ابزار و آلات جنگ تغییر کرده است.
در روزگاران امام علی علیه السلام که ابزار و ماشین آلات سنگین و ترابری امروزی وجود نداشت می‌بایست صد هزار نیروی رزمی:
از راه‌های باریک دشت و بیابان یا وسط مزارع مردم عبور کنند.
از کوره راههای درون روستاها و شهرها بگذرند.
از کنار چاه‌های آب محدود و انگشت شمار رد شوند و سیراب گردند.
از امکانات دامی و غذائی محدود ساکنین مسیر مانورها استفاده کنند.
در کنار رودخانه‌ها که مصرف عمومی داشت اطراق نمایند.
اگر احتیاطهای لازم رعایت نمی‌شد،
و اخلاق اسلامی وجود نمی‌داشت
چه بسا ضرر و زیان‌های فراوانی به مردم روستاها و شهرها وارد می‌شد، و چاههای آب و رودخانه‌ها و مزارع و باغات میوه با خطر جدّی روبرو می‌گشت
که حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام دقیقاً به این مسائل توجّه دارد و دستورات لازم را ارائه می‌فرماید و این نامه را به فرمانداران خود می‌نویسد:
مِنْ عَبْدِ اللَّهِ عَلِی أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ إِلَی مَنْ مَرَّ بِهِ الْجَیشُ مِنْ جُبَاةِ الْخَرَاجِ وَعُمَّالِ الْبِلَادِ.
أَمَّا بَعْدُ، فَإِنِّی قَدْ سَیرْتُ جُنُوداً هِی مَارَّةٌ بِکُمْ إِنْ شَاءَ اللَّهُ، وَقَدْ أَوْصَیتُهُمْ بِمَا یجِبُ لِلَّهِ عَلَیهِمْ مِنْ کَفِّ الْأَذَی، وَصَرْفِ الشَّذَی، وَأَنَا أَبْرَأُ إِلَیکُمْ وَإِلَی ذِمَّتِکُمْ مِنْ مَعَرَّةِ الْجَیشِ، إِلَّا مِنْ جَوْعَةِ الْمُضْطَرِّ، لَا یجِدُ عَنْهَا مَذْهَباً إِلَی شِبَعِهِ. فَنَکِّلُوا مَنْ تَنَاوَلَ مِنْهُمْ شَیئاً ظُلْماً عَنْ ظُلْمِهِمْ، وَکُفُّوا أَیدِی سُفَهَائِکُمْ عَنْ مُضَارَّتِهِمْ، وَالتَّعَرُّضِ لَهُمْ فِیما اسْتَثْنَینَاهُ مِنْهُمْ.
وَأَنَا بَینَ أَظْهُرِ الْجَیشِ، فَارْفَعُوا إِلَی مَظَالِمَکُمْ، وَمَا عَرَاکُمْ مِمَّا یغْلِبُکُمْ مِنْ أَمْرِهِمْ، وَمَا لَا تُطِیقُونَ دَفْعَهُ إِلَّا بِاللَّهِ وَبِی، فَأَنَا أُغَیرُهُ بِمَعُونَةِ اللَّهِ، إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
(از بنده خدا! علی امیرمؤمنان به گردآوران مالیات و فرمانداران شهرهایی که لشگریان از سرزمین آنان می‌گذرند.
پس از یاد خدا و درود! همانا من سپاهیانی
فرستادم که به خواست خدا بر شما خواهند گذشت، و آن چه خدا بر آنان واجب کرده به ایشان سفارش کردم، و بر آزار نرساندن به دیگران، و پرهیز از هرگونه شرارتی تأکید کرده‌ام، و من نزد شما و پیمانی که با شما دارم از آزار رساندن سپاهیان به مردم بیزارم، مگر آن که گرسنگی سربازی را ناچار گرداند، و برای رفع گرسنگی چاره‌ای جز آن نداشته باشد، پس کسی را که دست به ستمکاری زند کیفر کنید، و دست افراد سبک مغز خود را از زیان رساندن به لشکریان، و زحمت دادن آنها جز در آن چه استثناء کردم باز دارید.
من پشت سر سپاه در حرکتم، شکایت‌های خود را به من رسانید، و در اموری که لشگریان بر شما چیره شده‌اند که قدرت دفع آن را جز با کمک خدا و من ندارید، به من مراجعه کنید، که با کمک خداوند آن را برطرف خواهم کرد. انشاءاللَّه.) [1] .