نام کتاب : دانشنامه امام علی علیه السلام نویسنده : جمعی از نویسندگان جلد : 1 صفحه : 1711
وجدان اخلاقی در جنگ
کسی که سلاح بر میدارد دستخوش غرور میشود و از این رو خطر انحراف از
ارزشهای انسانی و گرایش به ستمگری و سرکشی او را تهدید میکند، خاصه اگر بر
دشمن پیروز شده و کسی در برابرش نمانده باشد. در این حالت، فرمانده، بیش از همه به پرهیزگاری و نیروی وجدان نیازمند است. از این رو آموزشهای فرماندهی به افسران باید آمیزهای از دستورهای نظامی و اندرزهای اخلاقی باشد... امام علی (ع) در سفارش به یکی از فرماندهان سپاهش به نام «معقل بن قیس ریاحی» همین شیوه را توصیه میفرماید: اتق
الله الذی لابد لک من لقائه، و لا منتهی لک دونه، و لا تقاتلن الا من
قاتلک، و سر البردین، و غور بالناس، و رفه فی السیر، و لا تسر اول اللیل،
فان الله جعله سکنا، و قدره مقاما لاظعنا، فارح فیه بدنک،... «در
پیشگاه خداوند که از دیدار او گریزی نداری و پایان کارت جز به نزد او نیست،
پرهیزگاری پیشه کن. جز با آن کس که به جنگ تو آمده پیکار مکن و در خنکای
روز حرکت کن و در نیمروز که گرما شدت میگیرد به سپاهیان راحت باش بده و
آنان را به آسودگی پیش بر، و در آغاز شب راه مسپار چه خداوند این هنگام را
بهر آرامش قرار داده و برای فرود آمدن مقرر فرموده است نه برای کوچیدن. پس
در آن وقت خستگی در کن و به مرکب خود استراحت بده. پس چون سحرگاه در رسد یا
سپیده بدمد به برکت خداوند راه در پیش گیر. هر گاه با دشمن روبرو شدی
در میان یاران خویش جای بگیر. و مانند کسی که خیال جنگ افروزی دارد به دشمن
نزدیک مشو، و همچون کسی که از دشمن به هراس افتاده از او دوری مگیر تا
فرمان من به تو رسد. مبادا کینهتوزی دشمن شما را به جنگیدن برانگیزد، مگر
آنکه خصم را به راه حق فراخوانده و با او اتمام حجت کرده باشی.» [1] .