نام کتاب : دانشنامه امام علی علیه السلام نویسنده : جمعی از نویسندگان جلد : 1 صفحه : 1622
نماز باران (استسقاء)
در یکی از سالها که خشکسالی آمده بود، و آسمان نبارید و همه از بیآبی به حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام شکایت کردند. امام علی علیه السلام دستور داد که: همه مردم از شهر خارج شوند، فرزندان را از مادران جدا کنند، و در آفتاب سوزان با گریه و انابه و توبه، نماز باران بخوانند. وقتی صفها منظّم شد، حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در خطبه «نماز باران» ابتداء فرمود: أَلَا
وَإِنَّ الْأَرْضَ الَّتِی تُقِلُّکُمْ، وَالسَّمَاءَ الَّتِی
تُظِلُّکُمْ، مُطِیعَتَانِ لِرَبِّکُمْ، وَمَا أَصْبَحَتَا تَجُودَانِ
لَکُمْ بِبَرَکَتِهِمَا تَوَجُّعاً لَکُمْ، وَلَا زُلْفَةً إِلَیْکُمْ،
وَلَا لِخَیْرٍ تَرْجُوَانِهِ مِنْکُمْ، وَلکِنْ أُمِرَتَا بِمَنَافِعِکُمْ
فَأَطَاعَتَا، وَأُقِیمَتَا عَلَی حُدُودِ مَصَالِحِکُمْ فَقَامَتَا. إِنَّ
اللَّهَ یَبْتَلِی عِبَادَهُ عِنْدَ الْأَعْمَالِ السَّیِّئَةِ بِنَقْصِ
الَّثمَرَاتِ، وَحَبْسِ الْبَرَکَاتِ، وَإِغْلَاقِ خَزَائِنِ الْخَیْرَاتِ،
لِیَتُوبَ تَائِبٌ، وَیُقْلِعَ مُقْلِعٌ، وَیَتَذَکَّرُ مُتَذَکِّرٌ،
وَیَزْدَجِرَ مُزْدَجِرٌ. وَقَدْ جَعَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ
الْإِسْتِغْفَارَ سَبَباً لِدُرُورِ الرِّزْقِ وَرَحْمَةِ الْخَلْقِ،
فَقَالَ سُبْحَانَهُ: «اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ
غَفَّاراً. یُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَیْکُمْ مِدْرَاراً. وَیُمْدِدْکُمْ
بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَیَجْعَلْ لَکُمْ جَنَّاتٍ وَیَجْعَلْ لَکُمْ
أَنْهَاراً». فَرَحِمَ اللَّهُ امْرَأً اسْتَقْبَلَ تَوْبَتَهُ، وَاسْتَقَالَ خَطِیئَتَهُ، وَبَادَرَ مَنِیَّتَهُ! (آگاه
باشید، زمینی که شما را بر پشت خود میبرد، و آسمانی که بر شما سایه
میگستراند، فرمانبردار پرودگارند، و برکت آن دو به شما نه از روی دلسوزی
یا برای نزدیک شدن به شما، و نه به امید خیری است که از شما دارند، بلکه آن
دو، مأمور رساندن منافع شما میباشند، و اوامر خدا را اطاعت کردند، به
آنها دستور داده شد که برای مصالح شما قیام کنند و چنین کردند. خداوند
بندگان خود را که گناهکارند، با کمبود میوهها، و جلوگیری از نزول برکات، و
بستن دَر گنجهای خیرات، آزمایش میکند، برای آن که توبهکنندهای بازگردد،
و گناهکار، دل از معصیت بکند، و پند گیرنده، پند گیرد، و بازدارنده، راه
نافرمانی را بر بندگان خدا ببندد، و همانا خدا استغفار و آمرزش خواستن را
وسیله دائمی فروریختن روزی، و موجب رحمت مخلوقات قرار داد و فرمود: «از
پرودگار خود آمرزش بخواهید، که آمرزنده است، برکات خود را از آسمان بر شما
فرو میبارد، و با بخشش اموال فراوان و فرزندان، شما را یاری میدهد، و
باغستانها و نهرهای پرآب در اختیار شما میگذارد» [1] . پس رحمت خدا بر آن کس که به استقبال توبه رود، و از گناهان خود پوزش طلبد، و پیش از آن که مرگ او فرارسد، اصلاح میگردد.) [2] . و سپس با حالت معنوی خاصّی با خدای خود چنین گفت: اللَّهُمَّ
إِنَّا خَرَجْنَا إِلَیْکَ مِنْ تَحْتِ الْأَسْتَارِ وَالْأَکْنَانِ،
وَبَعْدَ عَجِیجِ الْبَهَائِمِ وَالْوِلْدَانِ، رَاغِبِینَ فِی رَحْمَتِکَ،
وَرَاجِینَ فَضْلَ نِعْمَتِکَ، وَخَائِفِینَ مِنْ عَذَابِکَ وَنِقْمَتِکَ. اللَّهُمَّ
فَاسْقِنَا غَیْثَکَ وَلَا تَجْعَلْنَا مِنَ الْقَانِطِینَ، وَلَا
تُهْلِکْنَا بِالسِّنِینَ، «وَلَا تُؤَاخِذْنَا بِمَا فَعَلَ السُّفَهَاءُ
مِنَّا»؛ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ. اللَّهُمَّ إِنَّا خَرَجْنَا
إِلَیْکَ نَشْکُو إِلَیْکَ مَا لَا یَخْفَی عَلَیْکَ، حِینَ أَلْجَأَتْنَا
الْمَضَایِقُ الْوَعْرَةُ، وَأَجَاءَتْنَا الْمَقَاحِطُ الُْمجْدِبَةُ،
وَأَعْیَتْنَا الْمَطَالِبُ الْمُتَعَسِّرَةُ، وَتَلَاحَمَتْ عَلَیْنَا
الْفِتَنُ الْمُسْتَصْعِبَةُ. اللَّهُمَّ إِنَّا نَسْأَلُکَ أَلَّا
تَرُدَّنَا خَائِبِینَ، وَلَا تَقْلِبَنَا وَاجِمِینَ. وَلَا تُخَاطِبَنَا
بِذُنُوبِنَا، وَلَا تُقَایِسَنَا بِأَعْمَالِنَا. اللَّهُمَّ انْشُرْ
عَلَیْنَا غَیْثَکَ وَبَرَکَتَکَ، وَرِزْقَکَ وَرَحْمَتَکَ؛ وَاسْقِنَا
سُقْیَا نَاقِعَةً مَرْوِیَةً مُعْشِبَةً، تُنْبِتُ بِهَا مَا قَدْ فَاتَ،
وَتُحْیِی بِهَا مَا قَدْ مَاتَ، نَافِعَةَ الْحَیَا، کَثِیرَةَ
الُْمجْتَنَی، تُرْوِی بِهَا الْقِیعَانَ، وَتُسِیلُ الْبُطْنَانَ،
وَتَسْتَوْرِقُ الْأَشْجَارَ، وَتُرْخِصُ الْأَسْعَارَ؛ «إِنَّکَ عَلَی مَا
تَشَاءُ قَدِیرٌ». (بارخداوندا! ما از خانهها، و زیر چادرها پس از
شنیدن ناله حیوانات تشنه، و گریه دلخراش کودکان گرسنه، به سوی تو بیرون
آمدیم، و رحمت تو را مشتاق، و فضل و نعمت تو را امیدواریم، و از عذاب و
انتقام تو ترسناکیم. بار خداوندا! بارانت را بر ما ببار، و ما را مأیوس
برمگردان! و با خشکسالی و قحطی ما را نابود مفرما، و با اعمال زشتی که
بیخردان ما انجام دادهاند ما را به عذاب خویش مبتلا مگردان، ای
مهربانترین مهربانها! بار خداوندا! به سوی تو آمدیم از چیزهایی شکایت
کنیم که بر تو پنهان نیست و این هنگامی است که سختیهای طاقت فرسا ما را
بیچاره کرده و خشکسالی و قحطی ما را به ستوه آورده، و پیش آمدهای سخت ما را
ناتوان ساخته، و فتنههای دشوار کارد به استخوان ما رسانده است. بار
خداوندا! از تو میخواهیم ما را نومید برمگردانی، و با اندوه و نگرانی به
خانههایمان باز نفرستی، و گناهانمان را به رخمان نکشی، و اعمال زشت ما را
مقیاس کیفر ما قرار ندهی. خداوندا! باران رحمت خود را بر ما ببار، و
برکت خویش را بر ما بگستران، و روزی و رحمتت را به ما برسان، و ما را از
بارانی سیراب فرما که سودمند و سیراب کننده و رویاننده گیاهان باشد، که آن
چه را که خشک شده دوباره برویاند، و آن چه مرده است زنده گرداند، بارانی که
بسیار پرمنفعت، رویاننده گیاهان فراوان، که تپهها و کوهها را سیراب، و در
درّهها و رودخانهها، چونان سیل جاری شود، درختان را پربرگ نماید. نِرخ گرانی را پایین آورد، همانا تو بر هر چیز که بخواهی توانایی.) پس از نماز باران و دعای امام علی علیه السلام ابرها آمدند و باریدند و مردم و حیوانات و زمین سیراب شدند. نقل کردند؛ آن چنان باران بارید که آبها در جویبارها چونان سیلاب روان شد. [3] .
پی نوشت ها: (1) سوره نوح آیه 10 و 11. (2) خطبه 143 نهجالبلاغه معجمالمفهرس مولّف، که برخی از اسناد آن به این شرح است: 1- اعلام النبوة: دیلمی (متوفای 771 ه) 2- مستدرک الوسائل ج6 ص179وج6 ص189: محدّث نوری (متوفای1320ه) 3- کتاب النهایة ج 1 ص 137 (ماده بطن): ابن أثیر شافعی (متوفای 606 ه) 4- منهاج البراعة ج 2 ص 63: ابن راوندی (متوفای 573 ه) 5- شرح نهجالبلاغه ج 9 ص 76: ابن ابی الحدید معتزلی (متوفای 656 ه) 6- شرح ابن میثم ج 3 ص 182: بحرانی (متوفای 679 ه) 7- خصال ج 2 ص615 ح10 باب اربعمائه: شیخ صدوق (متوفای 381 ه). (3) اعلام النّبوّه، دیلمی - و - کامل ابن اثیر ج 1 ص 137.
نام کتاب : دانشنامه امام علی علیه السلام نویسنده : جمعی از نویسندگان جلد : 1 صفحه : 1622