ترجمه:

فصل در بيان علّت مادّى‌

حامل قوّه شيئ عبارتست از عنصر و مادّه آن كه بمعناى اعمّ بوده و شامل‌

موضوع عرض و متعلّق نفس مى‌باشد و در ذيل « بوحدة » مى‌فرمايد:

اين عبارت و آنچه بعد از آن است شروع در تقسيم مادّه مى‌باشد و شرح آن‌

اينستكه:

عنصر يا عنصر و مادّه است براى شيئ بتنهائى يا بخاطر اينكه منضمّ شده با

چ يزى كه با آن مغاير است.

و هر كدام از ايندو يا با تغيير ذاتى بوده يا تغيير وصفى و تغيير نيز يا بحسب‌

زيادى بوده و يا نقصان و يا اساسا هيچكدام از اقسام تغيير وجود ندارد.

پ س واحد بدون تغيير مانند لوح و تخته پ اره براى كتابت و با تغيير زيادى‌

جوهرى در ذات مانند منى براى حيوان چ ه آنكه كمالات جوهرى بر منى اضافه‌

مى‌شود تا به درجه حيوان مى‌رسد و اگر با انسلاخات صوريّه و نقصان جوهرى باشد

مانند چ وب براى تخت چ ه آنكه بواسطه تراشيدن و احداث نقص در آن چ وب را به‌

صورت تخت در مى‌آورند.

و با تغيير زيادى در صفت همچون شمع و پ يه براى ساختن بت و طفل براى‌

مرد شدن چ ه آنكه عنصر در ايندو مثال تغيير در حال و صفتش پ يدا مى‌شود زيرا

معروض حركت در اين و يا كم و يا غير آن واقع مى‌شود.

و با تغيير نقصانى در صفت همچون ابيض براى اسود شدن زيرا صفت‌

بياض از آن مفقود مى‌گردد.

شرح فارسى:

توضيح‌

علّت مادّى‌

مادّه: عبارتست از جوهر جسمانى كه تحقّق و فعليّتش بصورت باشد و به‌

آن عنصر نيز مى‌گويند و بعضى در تعريف آن گ فته‌اند: