تجزيه و تركيب‌

معطى الوجود: مضاف و مضاف اليه، مبتداء و « فاعل » خبر آنست.

فى الالهى: جارّ و مجرور، متعلّق به « فاعل » است.

معطى التّحرك: مضاف و مضاف اليه، مبتداء و خبرش « قائل » است.

الطّبيعى: فاعل « قائل » است.

ترجمه: در اصطلاح الهيّون فاعل عبارتست از معطى وجود چ نان چ ه در اصطلاح‌

طبيعيّون فاعل به معطى تحرّك اطلاق مى‌شود.

شرح عربى: تبيين:

يتبيّن به اصطلاح الالهيّين بما هم الهيّون فى اطلاق الفاعل عن‌

اصطلاح الطّبيعيّين فيه:

معطى الوجود، باخراج الشّيئ عن الّليس الى الايس ماهيّة و وجودا

و مادّة و صورة، فى، العلم، الالهى فاعل، و لكن، معطى التّحرّك،

الحكيم، الطّبيعى قائل، بانّه فاعل فهم يطلقون الفاعل على الّذىّ لم‌

يوجد مادّة الشّيئ و لا صورته بل انّما حرّك مادّة موجودة من حال الى‌

حال و الالهيّون كثيرا ما يطلقون الفاعل على هذا مثل ما يقولون:

النّجّار فاعل للسّرير و النّار للاحراق لكن لا بما هم الهيّون و اشير اليه‌

فى الكتاب الالهى بقوله تعالى‌ «افرأيتمما تمنون، انتم تخلقونه ام نحن الخالقون» الى آخر الآيات الثّلاث.

ترجمه:

ايضاح و تبيين‌

در اينمقام شرحى مى‌آوريم كه بواسطه‌اش اصطلاح الهيّون بما هم الهيّون‌

در اطلاق فاعل مشخّص و روشن شده و از اصطلاح طبيعيّون ممتاز و جدا مى‌گردد.

معطى وجود و خارج‌كننده شيئ را از « ليس » به « ايس » بحسب ماهيّت‌

و وجود، مادّه و صورت در علم الهى فاعل گ ويند ولى معطى تحرّك و موجد آنرا