شرح عربى:

الفريدة السّابعة

فى العلّة و المعلول‌

غرر

فى التّعريف و التّقسيم‌

انّ الّذىّ الشّيئ اليه افتقرا، مطلقا صدورا او قواما تامّا او ناقصا،

فعلّة و الشّيئ، المفتقر، معلولا يرى.

فمنه، الضّمير عائد الى الموصول، ناقص و منه ما استقلّ، و منه خارج و

منه ما دخل، و قد اشرنا اليهما بقولنا:

فالعنصرى الصّورىّ، امّا على سبيل التّعداد او بحذف العاطف و كذا

فيما بعده و نظائره كثيرة، للقوام، كما يطلق عليها علل القوام، و

للوجود الفاعل التّمامىّ، و ما لاجله الوجود حاصل فغاية و ما به، اى‌

ما بسببه الوجود حاصل، ففاعل، ثمّ للفاعل.

اقسام و هى: بالطّبع او بالقسر:، كلمة او فيه و فى قراينه للتّنويع، او

بالقصد او بالجبر، بالتّسخير فارع مارعوا.

او بالتّجلّى ثمّ بالعناية، او بالرّضا فادروا، يا، اولى الدّراية.

ترجمه:

فريده هفتم در بيان علّت و معلول فصل تعريف و تقسيم علّت و معلول‌

آنچه شيئ بآن مطلقا، در صدور يا قوام چ ه بنحو تام و چ ه بطور ناقص محتاج‌

است علّت بوده و شيئ محتاج را معلول خوانند.

پ س برخى از اقسام علّت، علّت ناقصه بوده و بعضى علّت مستقلّ مى‌باشد،

پ اره‌اى علّت‌ها خارج و دسته‌اى علّت داخل مى‌باشند و ما بايندو قسم اخير اشاره‌