كرده و گ فته‌ايم:

علّت عنصرى صورى، علّت است براى قوام معلول چ نان چ ه بر ايندو اطلاق‌

علل قوام مى‌نمايند.

ناگفته نماند ذكر « العنصرى الصّورى» يا بر سبيل تعداد و شمارش علل‌

است كه در اينمقام احتياج به عاطف نيست يا حرف عاطف محذوف است چ نان چ ه‌

ايندو احتمال در كلمات ما بعد نيز وجود داشته و نظائر اين گ ونه از تراكيب بسيار

مى‌باشد. سپس مى‌فرمايد:

و علت فاعلى تمام آنستكه وجود معلول را افاضه مى‌كند و آنچه وجود معلول‌

بخاطرش صورت مى‌گيرد علّت غائى خوانند سپس معلوم باشد كه براى فاعل اقسامى‌

است و آنها عبارتند از:

فاعل بالطّبع يا فاعل بالقسر يا بالقصد يا بالجبر يا بالتّسخير يا بالتّجلّى يا

بالعناية و يا بالرّضا.

مخفى نماند كلمه « او » بين « بالطّبع او بالقسر» و در كلمات بعدى براى‌

تنويع مى‌باشد.

شرح فارسى:

توضيح‌

تعريف علّت و معلول و تقسيم آن دو

علّت: بكسر عين در لغت بمعناى مرص آمده و از نظر حكماء عبارتست از

چ يزى كه چ يز ديگرى به آن توقّف و احتياج داشته باشد.

معلول: عبارتست از محتاج بعلّت.

و احتياج يا در صدور است و يا در قوام و هر كدام يا تمام هستند و يا ناقص.

شرح اقسام علّت و معلول‌

براى علّت اقسامى ذكر شده كه ما ذيلا درج مى‌كنيم: