حيثيّت تقييديّه‌اى نمى‌باشد نه در ظرف حارج و نه در وعاء ذهن بلكه مناط

موجوديّت همان اتّحاد ماهيّت با مفهوم موجود مى‌باشد.

ولى در عين حال بايد بگوئيم بيضاء كجا و حرباء كجا.

شرح فارسى:

توضيح‌

قياس مختار مصنّف (ره) با مختار سيّد مدقّق‌

سپس در مقام سنجش اين دو قول با هم مى‌فرمايد:

اگرچه ايشان با ما از نظر ثبوت شيئ بودن موافق است و اشكال تسلسل را

با اين بيان دفع نموده لكن مبناى ما بر اصالت وجود و جواب ايشان به مذهب‌

اصالت ماهيّت تقرير شده لذا در اصل تقرير جواب از دو جهت با هم اختلاف‌

داريم:

1- ما ماهيّت را با وجود حقيقى متّحد مى‌دانيم ولى ايشان بلحاظ اينكه‌

براى وجود اصالتى قائل نيست تا فرد برايش تصوّر كند لا جرم ماهيّت را با مفهوم‌

موجود متّحد مى‌داند.

2- مناط اتّحاد ماهيّت با وجود از نظر ما اعتباريّت و لا متحصّل بودن‌

ماهيّت است بطورى كه اگر در خارج اصالت و محاذى مى‌داشت مجبور بوديم آن‌

را منضمّ بوجود بدانيم نه متّحد ولى از نظر ايشان جهت اتّحاد اين است كه چ ون‌

وجود اصالت و هويّتى ندارد قهرا فرد ذهنى و خارجى نيز نداشته تا بتواند ماهيّت را

مقيّد خارجى يا ذهنى نمايد بلكه آنچه در خارج هست ماهيّت موجوده است‌

بطورى كه مفهوم موجود منتزع از آنست نه چ يزى عارض بر آن.

قوله: و لكن اين البيضاء من الحرباء: در اقرب الموارد آورده كه حرباء (بكسر

حاء با الف ممدوده) حيوانى است كه از عظايه (مارمولك) بزرگتر است و آفتاب را

مى‌پرستد و كنيه‌اش ام حبين است چ نان چ ه ابن اثير نيز در مرصع ذكر نموده و به آن‌

ضرب المثل آورند در امور تقلّبى و قلّابى.