متن: « 245، 244 »

تجزيه و تركيب‌

كان: از افعال ناقصه، « تقابل » اسمش و « من غيريّة» خبر آن است.

عرّفه: فعل و مفعول و « اصحابنا » مضاف و مضاف اليه فاعلش و « افاضل »

نيز صفت « اصحاب » است.

بمنع جمع: مضاف و مضاف اليه، و مضاف مجرور متعلّق به « عرف » است.

فى محلّ: جارّ و مجرور، متعلّق به « قد ثبت» و همچنين است « من جهة» و

« فى زمن».

توحّدت: صفت است براى ظروف ثلاثه اخير.

ترجمه: منشاء حصول تقابل غيريّت بين دو چ يز است و ارباب فنّ در جائى كه دو

شيئ در محلّ واحد از جهت واحد و در زمان واحد اجتماع نكنند تقابل مانعة الجمع‌

ناميده‌اند.

شرح عربى:

غرر

فى التّقابل و اقسامه‌

قد كان من غيريّة تقابل، كما اشرنا اليه سابقا، عرّفه اصحابنا

الافاضل، بمنع جمع فى محلّ قد ثبت، من جهة فى زمن توحّدت، هذا

الفعل صفة للثّلاثه‌اى فى محلّ واحد من جهة واحدة فى زمان واحد

فبقيد وحدة المحلّ دخل مثل تاقبل السّواد و البياض المجتمعين فى‌

الوجود فى محلّين و بقيد وحدة الجهة دخل مثل تقابل الابوّة و البنوّة

للمجتمعتين فى واحد من جهتين و بقيد وحدة الزّمان دخل تقابل‌