براى تثبيت فرق موضوع و محل امكان استعدادى را مورد بحث قرار داده و نطفه را

مثال زدند و حال آنكه در موضوع صحبتى نبود

مصنّف (ره) در جواب دو توجيه براى عبارت اسفار نقل مى‌نمايد:

1- مقصود صاحب اسفار تنظير و تشبيه است يعنى همانطورى كه كيفيّت‌

موجوده در نطفه از جهتى بالفعل و از جهت ديگر بالقوّه است عينا نفس نطفه چ نين‌

مى‌باشد.

2- اعراض در كلّيّه جهات تابع موضوعات هستند مخصوصا كيفيّت‌

استعداديّه اشياء پ س اگر موضوع داراى دو جهت (قوّه و فعل) بود قطعا كيفيّت نيز

واجد آن دو جهت هست لذا صاحب اسفار در عبارات مذكوره بيان نمود كه نطفه‌

اين دو جهت را دارا است پ س قهرا كيفيّت استعداديّه‌اش نيز چ نين است بخلاف‌

امكان ذاتى كه موضوعش يك جهت بيشتر ندارد و آن همان محض قوّه و صرف‌

نقص است پ س قهرا كيفيّت ذاتى آن نيز بيش از اين جهت را دارا نيست.

شرح عربى: و، الثّانى: كون، امكان، ذاتى له، اى للاستعدادى، كالاصل، من‌

وجهين:

احدهما: انّ الاستعدادى كأنّه الذّاتىّ مع زيادة اعتبار.

و ثانيهما: انّ الذّاتىّ‌منشاء الاستعدادىّ لانّ الهيولى الّتى هى مصحّحة

جهات الشّرور انّما نشأت من العقل الفعّال بواسطة جهة الامكان‌

الذّاتىّ فيه.

ترجمه: و فرق دوّم آنستكه:

امكان ذاتى براى امكان استعدادى همچون اصل محسوب مى‌شود و تقرير

اصل بودن از دو جهت امكان دارد:

الف: امكان استعدادى گ ويا همان امكان ذاتى با اعتبارى زائد بر آن‌

مى‌باشد.

ب: ذاتى منشاء براى استعدادى است زيرا هيولائى كه مصحّح جهات‌