دليل اوّل‌

قبل از تقرير اين دليل مقدّمه‌اى ذكر ميشود:

در بخش منطق گ فته شد قضيّه فعليّه آنستكه محمول در يكى از ازمنه براى‌

موضوع ثابت باشد مانند اينكه بگوئيم:

كلّ انسان متنفّس بالفعل.

( يعنى ضرورى و قطعى است كه تمام مردم در يكى از سه زمان تنفّس‌

مى‌كنند).

و از اين قضيّه بمطلقه عامّه نام ميبرند.

و اين نحو از ثبوت محمول براى موضوع ضرورى و بديهى است چ ه آنكه‌

يكى از افراد آن قضيّه ضرورت بشرط محمول است يعنى قضيّه‌ايكه محمول را ثابت‌

كنيم براى موضوع در زمان ثبوتش براى آن يا بشرط ثبوتش براى آن و بهرحال بر اين‌

قضيّه صدق مى‌كند كه محمول براى موضوع ثابت است در يكى از ازمنه سه‌گانه پ س‌

ميتوان گ فت:

كلّ موجود بالضّرورة و كلّ معدوم معدوم بالضّرورة.

يعنى هر شيئى بشرط وجود يقينا و مسلّما وجود داشته چ نان چ ه هر چ يزى در

زمان عدمش حتما معدوم است.

با توجّه باين مقدّمه اكنون ميگوئيم:

هرگز حدوث مناط حاجت نمى‌تواند باشد زيرا حدوث عبارتست از وجود

لا حق بعد از عدم پ س در حال عدم بالضّرورة معدوم و ممتنع بوده و در زمان وجود

بداهة موجود و واجب ميباشد پ س ماهيّت به ملاحظه حدوثش ضروريّه است (هم‌

وجودش و هم عدمش) و قبلا گ فته شد كه ضرورت مناط غناء از سبب است پ س نه‌

تنها حدوث ملاك حاجت نيست بلكه مانع از آن نيز ميباشد لذا تا مادامى كه‌

ماهيّت را بلحاظ حال ذاتيش كه امكان باشد ملاحظه نكنيم ضرورت و وجوب كه‌

مقتضى غناء است مرتفع نشده و احتياج بسبب و علّت برايش حاصل نمى‌شود.

قوله: بشرط المحمول و فى زمانه: يعنى و فى زمان المحمول.