داشتن مرجّح اختيار نمايد و اينمعنا را اشاعره قائل و در حقّ خداوند تبارك و

تعالى جايز ميدانند، اماميّه ميگويند اگرچه ذاتا اين امر محال نيست لكن قبيح‌

است و چ ون حقتعالى از فعل قبيح منزّه و مبرّا است لا جرم ترجيح بدون مرجّح در

حقّ حضرتش محال مى‌باشد.

و منظور از عنوان دوّم اينستكه يك طرف فعل بدون وجود مرجّح و بدون‌

اختيار فاعل در خارج محقّق و بخود صورت گ يرد البتّه اينمعنا عقلا مستحيل و

احدى بآن قائل نشده تنها حضرات قائلين به بخت و صدفه آنرا گ فته‌اند و مسئله‌

احتياج ممكن بمؤثّر را از قبيل اين مسئله دانسته‌اند و فخر رازى در تأييد ايشان‌

شبهاتى را نقل نموده كه مرحوم مصنّف پ اره‌اى از آنها را در اينجا آورده است:

شبهه اوّل‌

احتياج ممكن به مؤثّر يا در ماهيّت است و يا در وجود و يا در اتّصافش‌

بوجود و هر كدام مستلزم محذورى است.

امّا احتياج در ماهيّت:

زيرا معناى آن اينست كه جاعل ماهيّت ممكن را بجعل مركّب و تأليفى‌

جعل نموده و معناى آن تفرّق بين ماهيّت و نفس آن است زيرا در اينجعل بايد

يكبار ماهيّت ممكن را جعل كند و بار ديگر نفس آنرا و استحاله آن از بدهيّات‌

است.

امّا احتياج در وجود:

زيرا معناى ان اينستكه جاعل وجود ممكن را وجود قرار دهد بجعل تأليفى‌

و بهمان تقريريكه گ ذشت سلب شيى‌ء از نفس لازم مى‌آيد.

امّا احتياج در اتّصاف:

زيرا اتّصاف از امور نسبى و اضافى است و اين امور اعدام هستند و

احتياج موجود به فاعل مؤثّر در امر عدمى كلامى است كه از حكم عقل بدور

مى‌باشد.