احتياج ممكن به مؤثّر يا در ماهيّت بوده و مقصود اينستكه مؤثّر و علّت آنرا

ماهيّت قرار داده و يا در وجود بآن نياز دارد يعنى مؤثّر و علّت ممكن را موجود قرار

مى‌دهيم.

و اين هر دو مستلزم سلب شيى‌ء از نفس مى‌باشند.

و يا در اتّصاف بمؤثّر و علّت محتاج است و اتّصاف امر عدمى مى‌باشد.

شرح فارسى:

توضيح‌

رأى قائلين باتّفاق و شبهات فخر رازى‌

گ روهى از فرق ضالّه احتياج ممكن بمؤثّر را انكار كرده و استناد وجود

ممكن بمؤثّر را حمل بر صدفه و اتّفاق و بخت نموده‌اند و ايشان دو دسته هستند:

طائفه‌اى از ايشان احتياج ممكن بفاعل را تصديق دارند لكن علّت غائى در

فعل را منكرند و جماعتى ديگر از ايشان اساسا اصل احتياج را قائل نيستند و عند

التّحقيق مقاله طائفه اوّل مآلا با فرقه دوّم يكى است چ ون انكار علّت غائى در حكم‌

انكار علّت فاعلى است لذا مرحوم مصنّف از همه بمنكر اصل احتياج تعبير نموده‌

است و بهر تقدير كلام ايشان از اباطيل و اراجيفى است كه حتّى اشاعره‌ايكه‌

بسيارى از بديهيّات را انكار نموده و در موارد بيشمارى بر خلاف عقل حكم كرده‌اند

اين مقاله را از ايشان نپذيرفته‌اند زيرا مرجع اين رأى به تصديق ترجّح بدون مرجّح‌

است كه احدى آنرا امضاء ننموده است.

توضيح و شرح‌

در كلمات حضرات اهل فنّ دو عنوان بچشم ميخورد:

1- ترجيح بدون مرجّح.

2- ترجّح بدون مرجّح.

مقصود از عنوان اوّل اينستكه فاعل يكى از دو شيى‌ء مساوى را بدون‌