مى‌باشد كه از ضرب سه فرد فاعله (حرارت، برودت، متوسّط بين اين دو) در سه فرد

منفعله (مادّه لطيف، مادّه غليظ، متوسّط بين اين دو) حاصل مى‌شود و شرح مختصر

آنها چ نين است:

جسم يا داراى طعم است و يا نيست، اگر طعم نداشته باشد به آن تفه‌

( بى‌مزه) گ ويند و آن را در عداد طعوم تسعه شمرده‌اند.

و اگر طعم داشت خالى از يكدام از طعوم هشتگانه نيست.

حلاوة (شيرينى)، حموضت (ترشى)، ملاحت (نمكين)، حرافت‌

( تندى)، مرارت (تلخى)، عفوصت (تلخى مخلوط با ترشى كه سبب گ رفت گ ى‌

دهان شود)، قبض ( گ رفت گ ى و حالت گ س)، دسومت ( چ ربى).

3- كيفيّات مشمومه و آن عوارضى هستند كه بحسّ شامّه درك شوند و انواع‌

آن اگرچه متعدّد و متكثّر است لكن اسم معيّن و مشخّصى براى آنها نگذارده‌اند

بلكه ملاك ميّز و تشخّص آنها را به موافق طبع يا مخالف آن قرار داده‌اند چ نان چ ه‌

گ ويند رائحه طيّب (بوى خوش) و رائحه منتنه (بوى بد) و گ اهى نيز بوسيله اضافه‌

بمحلّى آنها را ممتاز مى‌كنند مثل اين كه مى‌گويند بوى مشك.

4- كيفيّات مسموعه و آن عوارضى هستند كه بحسّ سامعه درك مى‌گردند

مانند اصوات كه معلول تموّج فضا مى‌باشند و موج فضا يا از قرع (كوبيدن) حاصل‌

شود و يا از قلع (كندن).

5- كيفيّات مبصره و آن عوارضى هستند كه بحسّ باصره درك شوند

همچون نور و رنگ كه به آنها اوائل مبصرات گ ويند زيرا حسّ باصره در درك آنها

محتاج بواسطه نيست.

انفعالى و انفعال‌

كيفيّات محسوسه بدو قسم تقسيم مى‌شوند: انفعالى و انفعال.

انفعالى: كيفيّات محسوسه‌اى هستند كه داراى استحكام و رسوخ بوده و

بسرعت زائل نشوند همچون رنگ زرد كه در طلا است يا شيرينى كه در عسل‌

مى‌باشد.