شارح گويد:

ضمير در [بهما] به فائده خبر و لازمه آن راجع است و سپس در ذيل [منزلة الجاهل‌] مى‌گويد:

پس متكلّم بسوى چنين مخاطبى خبر را القاء نموده اگرچه وى بهر دو فائده عالم و آگاه باشد.

و بعدا بدنبال [لعدم جريه على موجب العلم‌] مينويسد:

كسيكه بر طبق علمش عمل نمى‌كند با شخص جاهل مساويست چنانچه به كسيكه مى‌داند نماز واجبست و معذلك آن را ترك مى‌كند گفته مى‌شود: نماز واجب مى‌باشد.

و تنزيل عالم بشيئ بجاى جاهل بآن بخاطر اعتبارات خطابى بسيار و فراوان مى‌باشد و از اين قبيل است فرموده حقتعالى: و لقد علموا الخ‌ .

بلكه تنزيل وجود چيزى بجاى عدمش نيز بسيار است و از اين نمونه است كلام الهى: و ما رميت الخ‌ .

شرح فارسى:

توضيح‌

تنزيل مخاطب‌

چه بسا متكلّم حكيمى مخاطبى را كه عالم بحكم است مورد خطاب قرار داده و مطلب معلوم وى را القاء مى‌كند و به همانطوريكه مخاطب جاهل را مواجه با خطاب قرار مى‌دهد او را مخاطب مى‌نمايد و اين از باب تنزيل عالم بمنزله جاهل است، زيرا مقتضى براى تنزيل موجود است مثلا بعلم خود عمل نمى‌كند چه‌