كذب: عبارتست از خبريكه چنين نباشد يعنى با اعتقاد مخبر مخالف باشد.

لذا اگر كسى معتقد باشد آسمان در زير پاى او است و معذلك بگويد آسمان فوق ما هست كذب و در صورت گفتن: آسمان در زير پاى ما است كلامش صدق است.

البته مقصود از اعتقاد كه ملاك صدق و كذب است خصوص قطع و علم نيست بلكه اعم از علم يا ظن است چه آنكه منظور از اعتقاد حكم جازم ذهنى و راجح آنست.

اشكال و جواب‌

اما اشكال: اساسا بايد گفت مشكوك خبر نيست تا آنرا متّصف بصدق يا كذب كنيم زيرا خبر عبارتست از حكم به چيزى، و بديهى است كه شخص شاك حكم ندارد تا بگوئيم حكمش با واقع و اعتقاد موافق است يا نيست لذا طرح اشكال اول و جواب از آن صحيح نيست.

جواب: شارح در مطوّل جواب اين اشكال را اينطور بيان مى‌كند:

اينكه ارباب معقول گفته‌اند شخص شاك حكم ندارد مرادشان اين نيست كه وى جمله اخباريّه هم ندارد بلكه مقصود اين است كه وقوع نسبت يا لا وقوع را درك نكرده و ذهنش نه اثبات حكم مى‌كند و نه نفى آنرا، فلذا اگر شخصى در قيام زيد شاك بود و معذلك گفت زيد قائم است بدون ترديد كلامش خبر است اگرچه حكم هم نداشته باشد بلكه در صورت علم به عدم قيام اگر بگويد زيد قائم است و كلامش‌