[ خطاء] عدم مطابقت با واقع است و ضمير در [عدمها] به مطابقت با اعتقاد مخبر عائد است.

بنابراين تعريف كلام كسيكه مى‌گويد: آسمان در زير ما قرار دارد و باين گفتار معتقد است بايد صدق باشد و كسى كه مى‌گويد:

آسمان بالاى ما قرار دارد و باين گفته اعتقادى ندارد كذب ميباشد.

و مقصود از [اعتقاد] حكم ذهنى استكه يا بطور جزم و قطع بوده يا راجح مى‌باشد از اينرو اعتقاد شامل علم و ظنّ هردو مى‌شود و اين تعريف بواسطه خبر شخص شاك مورد اشكال واقع ميشود چه آنكه در خبر وى اعتقاد نيست از اينرو لازمه اين تعريف ثبوت خبرى استكه واسطه بين صدق و كذب مى‌باشد و بدين ترتيب انحصار خبر در صدق و كذب تحقّق نمى‌يابد.

مگر آنكه بگوئيم چنين خبرى كاذب است چون وقتى اعتقاد منتفى شد صادق است گفته شود كه كلام با اعتقاد مطابق نميباشد.

و سخن در اينكه كلام مشكوك آيا خبر است يا خبر نيست در شرح يعنى مطوّل ذكر شده، پس در آنجا بايد مطالعه اينمطلب بشود.

شرح فارسى:

توضيح‌

رأى نظام‌

نظام كه از فرقه معتزله است صدق و كذب را اين‌طور تعريف نموده:

صدق: عبارتست از خبريكه با اعتقاد مخبر مطابق باشد اعم از اينكه اعتقاد وى با واقع مطابق بوده يا غير مطابق باشد.