شرح فارسى:

توضيح‌

صدق و كذب و آراء علماء

اختلافست بين ارباب صنعت كه خبر منحصر در صادق و كاذب است يا منحصر نيست بلكه بعضى از اخبار هست كه نه صادقست و نه كاذب.

جمهور و نظام خبر را منحصر و جاحظ قائل بعدم انحصار آنست.

قائلين بانحصار در تفسير هركدام از صدق و كذب با هم اختلاف دارند.

جمهور صدق خبر را اينطور تفسير كرده‌اند:

صدق عبارتست از مطابق بودن حكم با واقع و كذب عدم مطابقت حكم با واقعست و مقصود از واقع ارتباط خارجى بين موضوع و محمول است.

پس در خارج اگر قيام براى زيد ثابت باشد و ما بگوئيم زيد قائم است اين خبر صادق بوده و اگر خبر از عدم قيام دهيم كاذب ميباشد

قوله: على تفسير الصدق و الكذب: كلمه [على تفسير] جار و مجرور بوده و متعلق است به [تنبيه‌].

قوله: قد سبق اشارة ما اليه: كلمه [ما] زائده است و براى تأكيد معناى قلّت آمده بنابراين معناى عبارت چنين مى‌شود.

قد سبق اشارة خفيّة اليه.

قوله: لا بدّ و ان يكون بينهما الخ: كلمه [واو] در اينجا زائده است.