پس تصوّر قدر جامع بنابر قول اعمّى‌ها چندان مشكل نيست بلكه حقّ اينستكه تصوّر جامع بنابر رأى صحيحى‌ها غير ممكن مى‌باشد كه البتّه اين كتاب مختصر ما گنجايش تفصيل بيشتر را ندارد.

بيان مراد

قوله: و على هذا: مشار اليه « هذا » تقريرى است كه براى تصوير قدر جامع در لفظ « كلمه » نموديم.

قوله: يقاس لفظ « الصّلاة » : يعنى يقاس لفظ الصّلاة بالكلمة.

قوله: فانّه يمكن تصوّر جميع اجزاء الصّلوة: ضمير در « فانّه » بمعناى « شأن » است.

قوله: فى مراتبها كلّها: ضمير در « مراتبها » به صلوة راجع بوده و در « كلّها » به مراتب و مقصود از « مراتب صلوة» افراد صحيح و فاسد آن مى‌باشد.

قوله: من خمسة اجزاء منها: ضمير در « منها » به اجزاء عود مى‌كند.

قوله: فعند وجود تمام الاجزاء: چه اجزائيكه در تحقّق ماهيّت عمل دخيل بوده يعنى پنج جزئى كه فرض شد مثلا و چه آنهائيكه زائد بر آن بوده و در تحقّق وصف صحّت عمل دخالت دارند.

قوله: و عند وجود بعضها: يعنى صرفا همان اجزائيكه در اصل تحقّق ماهيّت دخالت داشته بدون وجود وصف صحّت.

قوله: على الفرض: يعنى چون فرض كرديم كه اقلّ جزائيكه در تحقق ماهيّت دخالت دارند مثلا پنج جزء مى‌باشند.

متن:

تنبيهان‌

1- لا يجرى النّزاع فى المعاملات بمعنى المسبّبات‌

انّ الفاظ المعاملات كالبيع و النّكاح و الايقاعات كالطّلاق و العتق يمكن تصوير وضعها على احد نحوين:

1- ان تكون موضوعة للاسباب الّتى تسبّب مثل الملكيّة و الزّوجيّة و الفراق‌