هركدام از ضمّه و كسره برواو ثقيل بوده الزاما و از روى ناچارى آنرا بفتح قرائت كرديم.

سپس مصنّف گويد:

و مثال مبنى بركسر مانند: امس.

و مبنى برضمّ همچون: حيث.

و مبنى برسكون مثل: كم.

شارح گويد:

و نيز براى مبنى بركسر مى‌توان « جير » را مثال آورد و بعبارت ديگر:

مبنى بركسر هم در اسم بوده مانند امس و هم در حرف نظير « جير ».

و وجه كسره در ايندو آنستكه بواسطه پيش‌آمد التقاء ساكنين آندو را مكسور نموده‌اند چه آنكه اصل اوّلى در التقاء ساكنين اينستكه دوّمى از آنها را مكسور بايد نمود.

و همچنين براى مبنى برضمّ كلمه « حيث » را مى‌توان مثال زد يعنى مبنى برضمّ تنها در اسم مى‌باشد.

و امّا وجه ضمّ در آن اينستكه:

اينكلمه به برخى از غايات و ظروف همچون « قبل » و « بعد » شبيه است لذا همچون آنها مضموم گرديده است.

و در وجه شباهت آن به قبل و بعد گفته‌اند:

اينكلمه همچون آنها ظرف و لازم الاضافة مى‌باشد.

سپس شارح گويد:

و گاه باشد كه اينكلمه را بجهت خفّت و آسانى تلفّظ مفتوح نموده و زمانى بخاطر رعايت اصل قاعده التقاء ساكنين مكسورش مى‌نمايند و در پاره‌اى اوقات كلمه مزبور را « حوث » با واو و ثاء « مثلّثه » يعنى بفتح و ضمّ و كسر قرائت مى‌نمايند.

سپس در ذيل « و مثال السّاكن كم» مى‌گويد: