از صفات» معروف شده تا آنجا كه حكيم سبزوارى تصور كرده كه همه معتزله پيروان اين نظريه هستند، و در منظومه خود مى گويد «وقال بالنيابة المعتزلة»[1] در حالى كه اين نظريه مربوط به يك نفر از آنها است و شايد هم برخى از او پيروى كرده باشند.

حاصل نظريه اين است اثرى كه بر علم و قدرت و حيات افزون بر ذات، مترتب است، همان اثر بر ذات حق تعالى بدون يكى از اين صفات مترتب مى باشد و از نظر كارآمدى، ذات واجب جايگزين همه اين صفات كمال و جمال است چيزى كه او را به اين نظر سوق داده اين است كه ميان تمام احتمالات، فقط يك احتمال در نظر او صحيح است و آن نظريه«نيابت» اينك احتمالات:

1. هر نوع علم و قدرت و حيات را در مورد خدا منكر باشيم اين نظر با اتفاق تمام شرايع آسمانى باطل و با اتقان فعل واجب سازگار نيست.

2. صفات خدا را عين ذات او بدانيم، اين نظريه با واقعيت صفات همخوانى ندارد زيرا واقع وصف قيام به غير است نه عينيت با ذات.

3. ذات حق تعالى جايگزين صفات و نائب مناب آنها است.

اين نظريه اى است كه وى برگزيده است،

كتابهاى ابوعلى جبائى در دسترس ما نيست آثار او مانند سائر آثار معتزله از ميان رفته ولى اين نظريه را شهرستانى از او نقل مى كند و مى گويد فرق ميان اين نظريه و نظريه كسانى كه (مانند اماميه و ساير معتزله)