افراد با ايمان از نخستين لحظه اى كه دستورهاى دينى خود را به كار مى بندد ناخود آگاه، گام در صراط تكامل نهاده و صفات و ملكات را در باطن ذخيره مى كنند به طور مسلم كمال روحى افراد يكسان نخواهد بود و مقاماتى كه در اين راه به دست مى آورند متفاوت مى باشد زيرا اطاعت وبندگى آنان يك نواخت نيست.

بندگى خدا يا نزديكى به كانون كمال

جاى بحث و گفتگو نيست كه اطاعت خدا، مايه قرب الهى و مخالفت با دستورهاى اومايه دورى از اوست، اكنون بايد ديد مقصود از اين قرب كه به معنى نزديكى است چيست؟

هرگز نمى توان گفت كه مقصود از اين قرب، نزديكى از نظر مكان است زيرا خداوند جهان، جسم وجسمانى و داراى مكان نيست، كه بنده اى از نظر مكان به او نزديكتر گردد در حالى كه او به ما از خود ما نزديك تر است[1] همچنين هدف از اين قرب، تقرب مقامى و اجتماعى نيست چنانكه مى گويند معاون از همه كس به وزير نزديك تر و درنزد او مقرب تر است، بلكه اين تقرب يك نوع قرب معنوى است و به كار بردن لفظ «قرب» در اين مورد يك نوع مجاز است و به حكم مناسبتى كه اين قرب، با قرب مكانى دارد در اين معنى به كار مى رود.

تقرب به خدا، نه قرب مكانى است و نه قرب اجتماعى ومجازى بلكه واقعيتى است حقيقى كه بندگان خدا در پرتو اطاعت وعبادت و اخلاص در عمل، آن را به دست مى آورند و از درجات تكامل بالا مى روند و به خدا نزديك تر مى شوند و فاصله ها را كمتر مى كنند.

ممكن است سؤال شود كه هرگاه خدا مكان ندارد و يك چنين تقرب