مخصّص هست، حجّيّت دارد يا نه؟

جواب: در مسئله، سه قول وجود دارد:

1قول مشهور: «عام» نسبت به باقى، قابل تمسّك و داراى حجّيّت است لكن به لحاظ دو فرض در محلّ بحث، بين مخصّص متّصل‌ [1] و منفصل، فرقى هم قائل شده‌اند كه اينك به بيان آن مى‌پردازيم:

الف: گاهى آن موردى را كه بنا هست به عام تمسّك نمائيم، «يقينا» عنوان مخصّص شاملش نمى‌شود و مى‌دانيم از دائره مخصّص، خارج است در اين فرض، چه مخصّص، متّصل باشد چه منفصل، تمسّك به عام، جائز است و آن عام حجيت دارد.

مثال: مولا فرموده: «اكرم العلماء»، و «لا تكرم زيدا» را هم مخصّص آن قرار داده و ما يقين داريم كه «لا تكرم زيدا» شامل عمرو نمى‌شود، در فرض مذكور، عام مطلقا نسبت به باقى حجّيّت دارد پس با وجود شك در وجوب اكرام عمرو مى‌توان به عام تمسّك نمود، خواه مخصّص، متّصل و مانند «اكرم العلماء الا زيدا» باشد يا به صورت منفصل، مانند «اكرم العلماء و لا تكرم زيدا».

ب: گاهى موردى را كه بنا هست، نسبت به آن به عام تمسّك نمائيم، احتمال مى‌دهيم داخل در مخصّص باشد و عنوان مخصّص شاملش شود.

مثال: فرضا مولا فرموده «اكرم العلماء» و «لا تكرم الفسّاق من العلماء» را مخصّص آن قرار داده لكن مى‌دانيم كسى كه مرتكب گناه كبيره مى‌شود، قدر متيقّن از «فاسق»

[1]ليس المراد بالمتصل هنا ما يراد به- فى مثل قولهم: ان للمتكلم ان يلحق بكلامه ما شاء ما دام متشاغلا به- من الاتصال و الانفصال الحسيين، بل المراد بهما وحدة الجملة و تعددها. و عليه فقول القائل «لا تكرم الفلسفيين» من مثل «اكرم العلماء، لا تكرم الفلسفيين» منفصل، لتعدد الجملتين و ان اتصلت الثانية بالاولى حسا ... ر. ك: منتهى الدراية 3/ 477.