الاول: تنصيصهم بان اللفظ الفلانى موضوع للمعنى الفلانى و ان استعماله فى الفلانى خلاف موضوعه»[1]

[1]ميرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانين الاصول، ج 1، ص 13

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 31.

زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 2، ص 71.

نص علماى لغت

ر.ك: نص اهل لغت

نصوص احتياط

ر.ك: ادله شرعى احتياط

نصوص استصحاب

ر.ك: اخبار استصحاب

نصوص تخيير

ر.ك: اخبار تخيير

نصوص ترجيح

ر.ك: اخبار ترجيح

نصوص توقف

ر.ك: اخبار توقف

نصوص علاجى

ر.ك: اخبار علاجيه

نصوص قرآن

ر.ك: نصوص كتاب

نصوص كتاب

آيات داراى معناى روشن بدون احتمال خلاف

نصوص كتاب، مقابل ظواهر كتاب بوده و به آياتى از كتاب خدا گفته مى شود كه دلالت آنها بر معناى مقصود به اندازه اى روشن است كه احتمال وجود معناى ديگرى را نفى مى كند; به بيان ديگر، هرگاه دلالت الفاظ قرآن بر معانى آنها قطعى باشد و احتمال ديگرى در آنها داده نشود، به آن نص مى گويند، مانند آيه: (اللّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْء)1 و آيات قذف، زنا و ارث.

[1]زمر (39)، آيه 62

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 53.

عبدالبر، محمد زكى، تقنين اصول الفقه، ص 39.

فيض، عليرضا، مبادى فقه و اصول، ص 24.

خضرى، محمد، اصول الفقه، ص 219.

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 240.

نظر آلى

ر.ك: لحاظ آلى

نظر استقلالى

ر.ك: لحاظ استقلالى

نظر مرآتى

ر.ك: لحاظ آلى

نظريات ضد

آراى اصوليون در بحث از حكم شرعىِ ضدّ شيء مأمورٌ به

نظريات ضد، به آرايى گفته مى شود كه از سوى اصوليون در بحث «امر به شىء مقتضى نهى از ضد آن است يا نه» ارائه شده است. در اين جا دو نظريه اصلى وجود دارد:

1. نظريه اقتضا;

[2]نظريه عدم اقتضا

نيز ر.ك: نظريه اقتضا; نظريه عدم اقتضا.

بروجردى، محمد، مبانى حقوق اسلامى (مختلف الاصول)، ص (21-20).

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، 2، ص (317-301).

علم الهدى، على بن حسين، الذريعة الى اصول الشريعة، ج 1، ص 85.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 1، ص 453.

سبحانى تبريزى، جعفر، الموجز فى اصول الفقه، ج 1، 2، ص 94.

صاحب معالم، حسن بن زين الدين، معالم الدين و ملاذ المجتهدين، ص 63.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 2، ص 421.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 6، ص 17.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 275.

ميرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانين الاصول، ج 1، ص 108.

نظريات مشتق

آراى اصوليان در بحث بساطت يا تركيب معناى مشتقات

نظريات مشتق، به آرايى گفته مى شود كه درباره بساطت و يا تركيب معناى مشتق ارائه شده است.

توضيح:

ميان علماى اصولى درباره اين كه آيا معنا و موضوع له مشتق، مركب است يا بسيط، اختلاف وجود دارد و در اين باره دو ديدگاه ارائه شده است:

1. بساطت مشتق; يعنى معنايى كه با شنيدن مشتق به ذهن تبادر مى كند معنايى بسيط است;

[2]تركب مشتق; يعنى معناى مشتق امرى مركب است

نكته:

در ملاك بساطت و تركب معناى مشتق نيز اختلاف وجود دارد:

1. برخى مانند مرحوم «آخوند خراسانى» معتقدند ملاك بساطت، بساطت معنا در مرحله تصور و ادراك است و اين بساطت با اين مطلب كه مشتق در تحليل مفهومى در ذهن، به دو يا چند جزء منحل مى گردد، ارتباطى ندارد; براى مثال، با شنيدن لفظ «ضارب» مفهوم واحدى به ذهن مى آيد به نام «زننده» كه يك تصور بسيط است. اين معناى بسيط ممكن