مكروه

عمل مرجوح، و با اولويت در ترك

مكروه، از اقسام محكوم به بوده و به عملى گفته مى شود كه شارع مقدس به طور غيرالزام مكلف را از انجام آن باز مى دارد; به بيان ديگر، مكروه به معناى درخواست غيرالزامى شارع از مكلف براى ترك عملى است، مانند: نخوردن غذا يا آب داغ.

نكته:

در اين كه مكروه، منهى عنه است يا نه ميان اصولى ها اختلاف است; «مالكيه»، «شافعيه» و «حنابله» معتقدند فعل مكروه منهى عنه است، و برخى ديگر مانند «حنفيه» و «ابن سبكى» از «شافعيه» معتقدند فعل مكروه منهى عنه نيست[1]

[1]زحيلى، وهبه، اصول الفقه الاسلامى، ج 1، ص 77 و 84

فيض، عليرضا، مبادى فقه و اصول، ص 111.

عبدالبر، محمد زكى، تقنين اصول الفقه، ص 15.

سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، ج 4، ص 16.

زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 1، ص 57.

حيدرى، على نقى، اصول الاستنباط، ص 83.

مكروه اصلى

فعل مكروه داراى خطاب مستقل

مكروه اصلى، مقابل مكروه تبعى مى باشد و به فعل مكروهى گفته مى شود كه داراى خطاب مستقلى بوده و مورد اراده و قصد مستقيم و اصلى متكلم قرار گرفته و خطاب آن به دلالت مطابقى بر كراهت دلالت مى كند،

مانند: نماز خواندن در حمام، كه خطاب «لا تصل فى الحمام» به طور مستقيم بر كراهت آن دلالت مى كند.

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 82.

مكروه تبعى

فعل مكروه فاقد خطاب مستقل

مكروه تبعى، مقابل مكروه اصلى بوده و به فعل مكروهى گفته مى شود كه خطاب مستقلى بر كراهت آن دلالت نمى كند و اراده مولا نيز به طور مستقيم به آن تعلق نگرفته است مانند: «لا تصل فى الحمام» كه در اصل، اين جمله بر كراهت نماز در حمام دلالت مى نمايد، اما به تبع آن، بر كراهت رفتن به حمام به قصد خواندن نماز در آن نيز دلالت مى كند.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 2، ص 421.

مكروه غيرى

فعل داراى كراهت به تبع فعل ديگر

مكروه غيرى، مقابل مكروه نفسى بوده و به عملى گفته مى شود كه به خودى خود، كراهت (مفسده غير ملزمه) ندارد، اما از آن جا كه مقدمه وجود امرى است كه آن امر داراى مفسده غيرملزمه است، حكم كراهت به واسطه آن غير، بر اين فعل نيز بار مى گردد; به بيان ديگر، مكروه غيرى آن است كه تحقق مكروهى به وجود آن وابسته است و مبغوضيت آن غير، به اين فعل نيز سرايت مى كند، مثل: كراهت رفتن به حمام كه مقدمه نماز خواندن در آن است و از آن جايى كه نماز در حمام، مكروه نفسى است، اين كراهت، به رفتن به حمام نيز سرايت مى كند.

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 82.

مكروه مشروط

فعل داراى كراهت در شرايط خاص

مكروه مشروط، مقابل مكروه مطلق بوده و به فعل مكروهى گفته مى شود كه كراهت آن بر چيزى متوقف و مشروط است، مانند: نماز، كه به شرطى كه در حمام اقامه شود، مكروه است.

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 82.

مكروه مطلق

فعل داراى كراهت در همه شرايط

مكروه مطلق، مقابل مكروه مشروط بوده وبه فعل مكروهى گفته مى شود كه كراهت آن، بر چيزى متوقف و مشروط نيست، مانند: خوردن گوشت اسب و تخم مرغ.

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 82.

مكروه معلّق

امر حاصل در آينده، و داراى كراهت فعلى

مكروه معلّق، مقابل مكروه منجّز بوده و به فعل مكروهى گفته مى شود كه وجودش حالت انتظارى داشته و بر امر غيرمقدورى متوقف است، هر چند كراهت آن فعلى است; به بيان ديگر، مكروه معلق، به عملى گفته مى شود كه كراهتش فعلى، ولى وجود مكروه استقبالى است.

نكته:

تفاوت مكروه مشروط و مكروه معلق آن است كه در مكروه مشروط، حكم كراهت، بر چيزى متوقف و مشروط است، ولى در مكروه معلق، خود فعل مكروه بر چيزى متوقف است.

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 82.