به حساب آمده و تعدد عنوان بيان گر تعدد معنون نيست و به اين ترتيب، يك شخص مى تواند هم مصلى و هم غاصب باشد.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 3، ص (43-42).

طباطبايى قمى، تقى، آراؤنا فى اصول الفقه، ج 1، ص 251.

عنوان توليدى

عنوان توليدشده از عنوانِ موجود قبل از آن

عنوان توليدى، به عنوانى گفته مى شود كه توليد شده از عنوان ديگرى است كه قبل از آن وجود داشته است و از روى مسامحه، علت ايجاد آن محسوب مى گردد، ولى در خارج، اين دو عنوان داراى وجودى واحد مى باشند، مانند: غسل و طهارت كه طهارت، عنوان توليدى بوده و از غسل به وجود آمده است.

پس عنوان توليدى، معلول عنوان ديگرى است كه با آن اتحاد وجودى دارد.

توضيح:

علت و معلول گاهى دو وجود مستقل از يك ديگر دارند و هر كدام بر يك وجود خارجى مستقل صدق مى كنند، مانند: طلوع خورشيد كه علت براى روشنايى روز است; اما گاهى علت و معلول وجود واحد دارند و به دو عنوان متفاوت خوانده مى شوند، به گونه اى كه رابطه آنها طولى است، مانند: «انداختن در آتش» و سوزاندن «كه در خارج به يك وجود، موجودند، هر چند كه عنوان «سوزاندن» در طول عنوان «انداختن در آتش» قرار دارد، اما در خارج به مجرد اين كه چيزى را در آتش بيندازند، شروع به سوختن مى نمايد. بنابراين، عناوينى مانند طهارت را كه از غسل توليد مى شود و سوزاندن را كه از انداختن در آتش به وجود مى آيد، عناوين توليدى مى گويند.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص 269.

عنوان ثانوى

وصف ثابت براى شىء به لحاظ عوارض خارجى

عنوان ثانوى، مقابل عنوان اولى بوده و به عنوان و وصفى مى گويند كه براى موضوعات و اشيا با ملاحظه آن چه خارج از ذات آنها به شمار مى آيد، ثابت مى شود، مانند عناوينى چون عسر و حرج، ضرر و امثال آنها.

هنگامى كه شارع مقدس مى خواهد حكمى را بر موضوعى (افعال و ذات) بار نمايد، گاهى با نظر به عوارض خارج از ذات و طبيعت، حكم صادر مى كند، براى مثال حالت «شك مكلف در حكم واقعى موضوع» را لحاظ مى كند و براى آن موضوع، حكم صادر مى كند; بنابراين، عنوان ثانوى وصفى است كه موضوع به لحاظ عوارض خارج از ذات و طبيعت خود همانند اضطرار مكلف به آن متصف مى شود; براى مثال، حكم حرمت خوردن ميته كه بر روى عنوان اولى ميته رفته است، به لحاظ حالت اضطرار (عنوان ثانوى)، تبديل به جواز مى گردد.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 124.

محمدى، على، شرح اصول فقه، ج 2، ص 93.

شيرازى، محمد، الوصول الى كفاية الاصول، ج 1، ص 541.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 3، ص (507-506).

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 5، ص 83.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 2، ص 244.

عنوان خارج محمول

عنوان منتزع از ذات بدون نياز به انضمام شىء ديگر

عنوان خارج محمول، مقابل عنوان محمول بالضميمه مى باشد و عبارت است از عنوانى كه نفس معنون (موضوع) فى حد ذاته براى انتزاع آن عنوان كافى بوده و احتياج به ضميمه شدن چيز ديگرى به آن ندارد، مانند: انتزاع سفيدى از بياض يا انتزاع موجود از وجود.

مظفر، محمد رضا، المنطق، ص (325-324).

خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 2، ص 212.

سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، ج 4، ص 160.

عنوان ذاتى

عنوان داراى مصداق حقيقى در خارج

عنوان ذاتى، مقابل عنوان غيرى بوده و عبارت است از عنوانى كه در خارج مصداق حقيقى و اصيل دارد، چه اين كه وجود مستقل داشته باشد (مانند جواهر) و چه متكى به غير باشد (مانند اعراض).

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص 401.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 4، ص (265-262).

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 3، ص 42.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 1، ص 466.

عنوان غير مستقل

عنوان منتزع از متعلقات فعل مكلّف

عنوان غير مستقل، عنوانى است كه به طور مستقيم از مكلف صادر نمى گردد و فعل او محسوب نمى شود، بلكه از متعلقات فعل مكلف و متممات آن است، مانند: ظرفيت، ابتدائيت، انتهائيت و ساير چيزهايى كه به فعل مكلف منتسب مى گردد و از اضافات آن شمرده مى شود; براى مثال، ظرفيت در «ضرب زيد فى الدار» و ابتدائيت در «سير زيد من البصرة». به طور مستقيم بر فعل مكلف حمل نمى شود.