[1]عزيز برزنجى، عبداللطيف عبدالله، التعارض والترجيح بين الادلة الشرعية، ج2، ص[206]

محقق حلى، جعفر بن حسن، معارج الاصول، ص 120.

زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 3، ص 114.

تعارض فعلين

ر.ك: تعارض فعل و فعل

تعارض قرائات

تنافى ميان مدلول قرائات مختلف يك آيه

تعارض قرائات، از اقسام تعارض نصوص كتاب و به معناى تنافى ميان قرائات مختلف يك آيه است، به گونه اى كه سبب تنافى ميان احكام مستفاد از آن مى گردد، مانند: تعارض دو قرائت «يطهرن» به تخفيف و تشديد، در آيه شريفه: (تَقْرَبُوهُنَّ حَتّى يَطْهُرْنَ فَإِذا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ)1 كه در قرائت به تخفيف، آيه بر جواز نزديكى با زوجه به مجرد طهارت از حيض، و در قرائت به تشديد، بر عدم جواز نزديكى قبل از غسل زن دلالت مى كند.

اصوليون اهل سنت درباره ترجيح هر يك از اين دو قرائت بر ديگرى اختلاف دارند; عده اى همانند پيروان «شافعى»، قرائت مشدد، و برخى ديگر هم چون پيروان «ابوحنيفه»، قرائت با تخفيف را ترجيح مى دهند.

[1]بقرة (2)، آيه 222

زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 2، ص (68-67).

همان، ج 1، ص 270.

تعارض قرائات آحاد

تنافى ميان مدلول قرائات غير متواتر يك آيه

تعارض قرائات آحاد، مقابل تعارض قرائات متواتر و به معناى تنافى ميان قرائاتى است كه سلسله سند آنها متواتر نيست، چه مستفيض باشد و چه غير مستفيض.

نكته:

به نظر بيشتر علماى شيعه، قرائات سبعه، متواتر و غير آن ها، قرائات واحد مى باشد.

عزيز برزنجى، عبداللطيف عبدالله، التعارض والترجيح بين الادلة الشرعية، ج 2، ص 68.

تعارض قرائات متواتر

تنافى ميان مدلول قرائات متواتر يك آيه

تعارض قرائات متواتر، به معناى تنافى ميان دو قرائت متواتر از يك آيه در حكمى شرعى است، مانند: «تعارض دو قرائت أرجلكم» در آيه شريفه: (يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَ أَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرافِقِ وَ امْسَحُوا بِرُؤُسِكُمْ وَ أَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ)،1 كه «حفص»، «نافع»، «ابن عامر»، «كسايى» و عده اى ديگر آن را به «نصب»، و «شعبه»، «ابن كثير»، «ابوعمرو»، «حمزه» و برخى ديگر به «جر» قرائت نموده اند. از اين رو، ميان فقهاى اهل سنت و اماميه اختلاف است; فقهاى اماميه معتقدند «ارجلكم» به «جر» قرائت شده و عطف به «رؤوس» است كه در اين صورت، بر وجوب مسح دو پا دلالت مى كند، ولى فقهاى اهل سنت، آن را به «نصب» قرائت كرده اند، كه در اين صورت، برجوب شستن دو پا دلالت مى كند.

[1]مائدة (5)، آيه 6

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص (67-65).

عزيز برزنجى، عبداللطيف عبدالله، التعارض و الترجيح بين الادلة الشرعية، ج 2، ص 68.

همان، ج 1، ص 270.

تعارض قرائات متواتر و آحاد

تنافى مدلول قرائات متواتر يك آيه با قرائات غير متواتر آن

تعارض قرائات متواتر و آحاد، به معناى تنافى ميان دو قرائت از يك آيه است كه يكى از آن دو متواتر و ديگرى واحد مى باشد، مانند: تعارض قرائت متواتر (فَصِيامُ ثَلاثَةِ أَيّام)1 درباره كفاره يمين، با قرائت واحد از ابن مسعود «فصيام ثلاثة ايام متتابعان» كه اولى بر جواز روزه گرفتن به صورت متفرق و دومى بر عدم جواز آن دلالت مى كند.

[1]مائدة(5)، آيه 89

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص (67-65).

عزيز برزنجى، عبداللطيف عبدالله، التعارض و الترجيح بين الادلة الشرعية، ج 2، ص 68.

تعارض قول و تقرير

تنافى مدلول سخن معصوم(عليه السلام) با تقرير وى

تعارض قول و تقرير، از اقسام تعارض سنت و سنت، و به معناى تنافى مدلول دو دليلى است كه يكى از آنها قول معصوم(عليه السلام) و ديگرى تقرير وى مى باشد، مانند اين كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) از خواندن نماز در وقتى خاص نهى كند و سپس شخصى در محضر آن حضرت در همان وقت نماز بخواند و پيامبر(صلى الله عليه وآله) آن نماز را تقرير نمايد.

در اين گونه موارد، براى حل تعارض بايد به مرجحات سندى و غير آن مراجعه نمود.

عزيز برزنجى، عبداللطيف عبدالله، التعارض و الترجيح بين الادلة الشرعية، ج 2، ص 205.

تعارض قول و فعل

تنافى مدلول سخن معصوم(عليه السلام) با فعل وى

تعارض قول و فعل، از اقسام تعارض سنت و سنت، و به معناى تنافى سخن معصوم(عليه السلام) با فعل وى است، مثل اين كه پيامبر(صلى الله عليه وآله)بفرمايد: «صوم يوم عاشورا حرام علىّ» و بعد خود حضرت به دلايلى (هم چون نذر) عاشورا روزه بگيرد.