مشهور اصوليون، به بسته بودن باب علم اعتقاد دارند، اگر چه خود به دو گروه تقسيم مى شوند; گروهى، هم باب علم و هم باب علمى (ظن خاص) را بسته مى دانند (انسداد حقيقى) و گروهى ديگر «بيشتر علماى متأخر» باب علم را بسته، ولى باب علمى را باز مى دانند (انفتاح حكمى).

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ص 41.

حايرى، عبد الكريم، دررالفوائد، ص 694.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 3، ص 228.

طباطبايى قمى، تقى، آراؤنا فى اصول الفقه، ج 2، ص 63.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص 389.

خويى، ابوالقاسم، مصباح الاصول، ج 2، ص 219 و 226.

مجاهد، محمد بن على، مفاتيح الاصول، ص 473 و 480.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 356.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 33.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 2، ص 127.

انسداد باب علم و علمى

ر.ك: انسداد باب علم; انسداد باب علمى.

انسداد باب علمى

عدم امكان تحصيل ظنّ معتبر در احكام شرعى، در عصر غيبت

انسداد باب علمى، مقابل انسداد باب علم و به معناى بسته بودن راه هاى ظنى معتبر راه هاى ظنى خاصى كه دليل قطعى بر حجيت آنها اقامه شده است بر روى مكلفان براى دست يابى به احكام شرعى در عصر غيبت مى باشد.

توضيح:

دليل انسداد از ادله اى است كه براى حجيت مطلق ظن به آن استدلال شده است و چون يكى از مقدمات آن، انسداد باب علم و علمى به احكام شرعى نسبت به مكلفان است، به آن دليل انسداد مى گويند.

مشهور اصوليون، راه علم به احكام شرعى را نسبت به بيشتر احكام، بسته، ولى راه علمى (همانند خبر ثقه) را باز مى دانند.

نكته:

مكلف يا بايد علم به حكم شرعى داشته باشد يا از طريق علمى به آن دست رسى پيدا نمايد. طريق علمى، يعنى راهى كه منسوب به علم است، زيرا آن چه از اين راه به دست مى آيد، علم تعبدى است كه ناشى از تمسك به ادله ظنى خاصى است كه دليل قطعى بر حجيت آن اقامه شده است.

نيز ر.ك: انسداد; انسداد باب علم.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 184و183.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 4، ص (390-385).

حيدر، محمد صنقور على، المعجم الاصولى، ص 291.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 357.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 33.

خمينى، روح الله، انوار الهداية فى التعليقة على الكفاية، ج 1، ص 334.

انسداد تعبدى

پذيرفتن نظريه انسداد به واسطه تقليد از مجتهد انسدادى

انسداد تعبدى، مقابل انسداد وجدانى است و عبارت است از نظريه انسدادى كه به سبب تقليد مكلف از مجتهد انسدادى، براى وى به وجود مى آيد.

حايرى، عبد الكريم، دررالفوائد، ج 2،1، ص 694.

انسداد صغير

انسداد باب علم و علمى نسبت به بعضى موضوعات

انسداد صغير، مقابل انسداد كبير و به معناى انسداد باب علم و علمى نسبت به بعضى از موضوعات مى باشد، مانند: پذيرش سخن زنان در امور مربوط به حيض و نفاس و مانند آنها كه علم به آنها براى ديگران مسدود است.

در انسداد كبير، باب علم و علمى نسبت به بيشتر احكام بسته مى شود و در نتيجه، ظن مطلق حجت مى گردد. اما در انسداد صغير، ظن خاص يا اماره مخصوص و يا ظن مطلق از جهتى خاص (صدور روايت يا ظهور روايت) حجت مى گردد.

نيز ر.ك: انسداد كبير.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص 389.

خمينى، روح الله، انوار الهداية فى التعليقة على الكفاية، ج 1، ص (318-317).

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 3، ص 143.

عراقى، ضياء الدين، نهاية الافكار، جزء 4، ص 96.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 5، ص 24.

خويى، ابوالقاسم، مصباح الاصول، ج 2، ص 132.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص (33-32).

انسداد علم به طريق

بسته بودن راه علم به طرق معتبر احكام شرعى

انسداد علم به طريق، مقابل انسداد علم به واقع مى باشد و عبارت است از مسدود شدن راه علم به طرق و اسبابى كه تمسك به آنها، سبب برائت ذمه مكلف در نزد شارع مى شود، چه مكلف را به واقع برساند و چه نرساند، مانند: انسداد راه علم به امارات معتبر كه در صورت اصابت به واقع، تكليف را بر مكلف منجز مى نمايد و در صورت عدم اصابت، موجب معذور بودن وى در نزد مولا مى گردد.

برخى اعتقاد دارند نتيجه مقدمات انسداد، فقط انسداد علم