نكته دوم:

برخى از اصوليون ميان اصالت عدم اضمار و اصالت عدم تقدير فرق گذاشته اند.

[1]نور (24)، آيه 79

سبحانى تبريزى، جعفر، الموجز فى اصول الفقه، ص 28.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 57.

اصالت عدم تقييد

ر.ك: اصالت اطلاق.

اصالت عدم غفلت

نفى احتمال غفلت متكلم از ذكر قرينه بر خلاف معناى ظاهر

اصالت عدم غفلت، از اصول لفظى بوده و به اين معنا است كه هرگاه متكلم كلامى را بيان كند كه در معنايى ظهور داشته باشد، گرچه ممكن است به علت احتمال غفلت وى يا ناقل كلام از آوردن قرينه، خلاف آن ظاهر احتمال داده شود، اما عقلا در اين گونه امور با تمسك به اصالت عدم غفلت، به ظاهر كلام تمسك مى كنند.

هم چنين، هرگاه احتمال غفلت متكلم در آوردن مخصص يا ناسخ و امثال آن داده شود، اين اصل جارى مى گردد.

نكته:

مدرك حجيت اين اصل، بناى عقلا است و اصالت ظهور كه يك اصل عقلايى است مبتنى بر اصالت عدم غفلت مى باشد.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 3، ص 167.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 180.

اصالت عدم قرينه

نفى احتمال قرينه بر خلاف معناى ظاهر

اصالت عدم قرينه، از اصول لفظى است. در بيان كاربرد اين اصل گفته شده است كه هرگاه متكلم كلامى را بيان نمايد، براى مخاطب، سه حالت قابل تصور است:

1. يقين دارد كه ظهور كلام، مراد متكلم است، كه در اين صورت به قطع عمل مى كند;

2. يقين دارد كه ظهور كلام، مراد متكلم نيست، كه در اين مورد نيز به قطع عمل مى نمايد;

[3]احتمال قوى مى دهد كه ظاهر كلام مراد است، گر چه براى او احتمال ضعيفى هم به اراده خلاف ظاهر آن وجود دارد

معتقدين به جريان اصالت عدم قرينه، آن را در حالت سوم، يعنى در موردى كه احتمال خلاف ظاهر وجود دارد، جارى مى دانند.

دليل حجيت اين اصل مانند ساير اصول لفظى، بناى عقلا است.

نكته:

درباره رجوع اصول لفظى به اصالت عدم قرينه، اختلاف است:

مرحوم «مظفر» مى گويد: ديدگاه «شيخ اعظم(رحمه الله)» اين است كه اصول وجودى مثل: اصالت حقيقت، اصالت عموم و اصالت اطلاق، از انواع اصالت ظهور مى باشد و همگى به اصالت عدم قرينه برگشت مى نمايد; در حالى كه نظر مرحوم «آخوند خراسانى» عكس ديدگاه شيخ است; يعنى معتقد است اصالت عدم قرينه به اصالت ظهور برمى گردد. مرحوم «مظفر» خود ديدگاه سومى را ارائه داده و مى گويد: حق اين است كه اصالت عدم قرينه اصل مستقلى نيست تا مرجع اصالت ظهور باشد يا اصالت ظهور مرجع آن باشد[1]

[1]مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 139

عراقى، ضياء الدين، نهاية الافكار، ج 4، ص 27.

رشتى، حبيب الله بن محمد على، بدايع الافكار، ص 91.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 1، ص 131.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 2، ص 29.

همان، ج 1، ص 601.

اصالت عدم نسخ

نفى احتمال نسخ آيه يا حديث

اصالت عدم نسخ، از اصول لفظى است. در مورد نسخ دو حالت متصور است: علم به نسخ; شك در نسخ.

صورت اول از بحث خارج است، زيرا در صورت علم به نسخ آيات و احكام، به مقتضاى آن عمل مى شود و اشكالى وجود ندارد، اما در صورت شك در نسخ آيات و يا احكام و احتمال اين كه آيا فلان آيه يا حكم نسخ شده يا نه، به اصالت عدم نسخ تمسك مى شود و احتمال وجود نسخ، نفى مى گردد.

درباره اين كه آيا حجيت اصالت عدم نسخ از باب حجيت استصحاب است يا از باب حجيت اصول لفظى، اختلاف وجود دارد;

بيشتر اصوليون معتقدند حجيت آن از باب استصحاب نيست، بلكه به سبب اجماعى است كه قائم شده بر اين كه شرط ثبوت نسخ، علم به آن است و احتمال نسخ تأثيرى در ثبوت آن ندارد.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 58.

كوثرانى، محمود، الاستصحاب فى الشريعة الاسلامية، ص 66.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 5، ص 296.

اصالت عدم نقل

نفى احتمال نقل لفظ از يك معنا به معناى ديگر

اصل عدم نقل، از اصول لفظى است. از اين اصل تعبيرهاى ديگرى هم شده است، از جمله: اصالت ثبات در لغت، اصالت عدم هجر و اصالت عدم وقوع.