ادله اصل تخيير

ر.ك: ادله تخيير

ادله اصول عملى

دلايل مورد استناد در حجّيت اصول عملى

دلايلى كه اصولى ها براى حجيت و اعتبار اصول عملى به آنها تمسك نموده اند، ادله اصول عملى ناميده مى شود، كه عبارت است از: كتاب، سنت، اجماع و عقل.

محقق حلى، جعفر بن حسن، معارج الاصول، ص 213.

شهابى، محمود، تقريرات اصول، ص (122-121).

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 4، ص 442.

همان، ج 5، ص (234-227).

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 385.

ادله اوّلى

دلايل ثابت كننده احكام واقعى اوّلى

ادله اوّلى كه در مقابل ادله ثانوى مى باشد، ادله اى است كه احكام اوليه را براى مكلفان ثابت مى كند، بى آن كه بين صورت علم و جهل مكلف به حكم واقعى فرقى بگذارد.

نيز ر.ك: احكام واقعى اولى.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 5، ص 83.

ادله برائت

دلايل مورد استناد در اثبات اصل برائت

ادله برائت، ادله اى است كه براى اثبات اصل برائت به آنها تمسك شده است، چه شرعى باشد مانند: آيات، روايات و اجماع، چه عقلى مانند: قاعده قبح عقاب بلا بيان - و چه عقلايى.

نيز ر.ك: ادله برائت شرعى; ادله برائت عقلى.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 4، ص 442.

مغنيه، محمد جواد، علم اصول الفقه فى ثوبه الجديد، ص 257.

خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 3، ص 372.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 385.

خمينى، روح الله، انوار الهداية فى التعليقة على الكفاية، ج 2، ص 19.

خمينى، روح الله، تهذيب الاصول، ج 2، ص 139.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 5، ص 238.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 316.

طباطبايى قمى، تقى، آراؤنا فى اصول الفقه، ج 2، ص 157.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 5، ص 102.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ص (620-603).

سبحانى تبريزى، جعفر، الموجز فى اصول الفقه، ص (320-313).

ادله برائت شرعى

دلايل مورد استناد در اثبات اصل برائت شرعى

ادله برائت شرعى، آيات، روايات و اجماعاتى است كه براى اثبات اصل برائت به آنها استدلال شده است.

نكته:

از آن جا كه اين ادله يا به طور مستقيم مثل آيات و روايات و يا غير مستقيم مثل اجماع از جانب شارع صادر شده است، به آنها ادله شرعى اطلاق گرديده است.

نيز ر.ك: آيات برائت، اخبار برائت.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 390 و 425.

عراقى، ضياء الدين، منهاج الاصول، ج 4، ص (17-16).

خمينى، روح الله، الرسائل، ص 242.

مشكينى، على، تحرير المعالم، ص 189.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 2، ص 322.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 5، ص 31.

ايروانى، باقر، الحلقة الثالثة فى اسلوبها الثانى، ج 3، ص 68.

غراوى، محمد عبد الحسن محسن، مصادر الاستنباط بين الاصوليين و الاخباريين، ص 254.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 4، ص (33-31).

ادله برائت عقلى

دلايل مورد استناد در اثبات اصل برائت عقلى

ادله برائت عقلى، به ادله عقلى اى گفته مى شود كه براى اثبات اصل برائت به آنها استدلال شده و مهم ترين آنها قاعده قبح عقاب بلا بيان است; يعنى چنان چه مكلف عملى را انجام دهد كه حكم آن به سبب عدم بيان از سوى شارع، معلوم نباشد، عقل بر نفى عقوبت وى حكم مى كند.

براى مثال، اگر مجتهدى براى دست يابى به حكم شرعى عملى مانند استعمال توتون تمام كوشش خود را به كار گرفت و بعد از جستوجوى دليل، به آن دست نيافت، در اين صورت، عقل حكم مى كند كه عقاب و مؤاخذه او بر ارتكاب اين عمل، قبيح است و خداوند حكيم هرگز فعل قبيح مرتكب نمى شود.

برخى به اين قاعده اشكال نموده و گفته اند: بيان، شامل بيان عقلى و نقلى است; بنابراين، به قاعده «وجوب دفع ضرر محتمل» تمسك مى شود و در موردى كه مكلف شك در حرمت استعمال توتون دارد، حكم به لزوم احتياط مى گردد، زيرا از نظر عقل، دفع اين ضرر محتمل واجب است; بنابراين، قاعده وجوب دفع ضرر به منزله بيان مى باشد و جايى براى اجراى قاعده قبح عقاب بلا بيان نمى ماند.

به عبارت ديگر، قاعده «وجوب دفع ضرر محتمل» بر قاعده «قبح عقاب بلا بيان» تقدم دارد، زيرا قاعده «وجوب