responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 133

دفع ضرر محتمل» به منزله «بيان»، است و با وجود بيان، قاعده قبح عقاب بلا بيان جارى نمى شود.

به اين اشكال پاسخ داده شده كه اگر مراد از كلمه «ضرر»، عقوبت باشد، قاعده قبح عقاب بلا بيان، عقاب را بر مى دارد و موضوعى براى قاعده وجوب دفع ضرر محتمل باقى نمى ماند; ولى اگر مراد از ضرر، ضررهاى غير عقوبتى مانند ضررهاى دنيوى - باشد، اشكال اين است كه قاعده وجوب دفع ضرر محتمل، در ضررهاى دنيوى جريان ندارد; يعنى اين گونه نيست كه هر جا مسئله ضرر دنيوى باشد، عقل حكم به وجوب دفع آن نمايد.

دليل ديگر بر اثبات اصل برائت، استدلالى است كه «شيخ انصارى» آن را از «سيد ابوالمكارم» نقل كرده است; به اين بيان كه: تكليف به انجام عملى كه راهى براى دست يابى به حكم شرعى آن در اختيار مكلف نيست، از مصاديق تكليف بما لا يطاق است. سپس خود شيخ در پاسخ گفته است كه ظاهر «ما لا يطاق» اين است كه امتثال چنين تكليفى به قصد امتثال امرش، در توان مكلف نيست، زيرا اگر مراد، صرف انجام فعل آن بدون قصد امر باشد، تكليف به ما لا يطاق نيست.

مشهور اصوليون، قاعده قبح عقاب بلا بيان را از مصاديق دليل عقلى شمرده اند، ولى برخى همانند مؤلف كتاب «انوار الاصول» و صاحب كتاب «تحريرات فى الاصول» آن را در رديف ادله عقلايى آورده اند.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 390.

عراقى، ضياء الدين، منهاج الاصول، ج 4، ص (95-94).

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 335.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 4، ص 473.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 3، ص 57.

خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 3، ص 372.

سبحانى تبريزى، جعفر، الموجز فى اصول الفقه، ص (322-320).

ادله تخيير

دلايلِ ثابت كننده تخيير بين دو امر مساوى يا دو روايت متعارض

ادله تخيير، به دلايلى گفته مى شود كه به سبب آنها حكم به تخيير مى گردد، چه عقلى باشد و چه شرعى. بنا بر نظر مشهور در اصل تخيير، عقل به سبب اجتناب از ترجيح بلا مرجح، به تخيير حكم مى نمايد; بنابراين، دليل تخيير، حكم عقل است.

هم چنين، در هنگام تعارض روايات و عدم وجود مرجح، «اخبار تخيير» وظيفه مكلف را تخيير مى داند; از اين رو، دليل تخيير، در اين مورد، شرع است.

حيدرى، على نقى، اصول الاستنباط، ص 256.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 3، ص 765.

ادله تعبدى

ر.ك: ادله شرعى

ادله ثانوى

دلايل ثابت كننده احكام واقعى ثانوى

ادله ثانوى كه مقابل ادله اولى مى باشد، ادله اى است كه در حالت اضطرار و پيدايش عناوين ثانوى براى مكلف، به منظور اثبات احكام ثانوى بر او، مورد استفاده قرار مى گيرد، مانند: حديث رفع.

به بيان ديگر، به ادله اى كه احكام را براى عناوين ثانوى اثبات مى نمايد، ادله ثانوى مى گويند.

ادله ثانوى، به منزله استثنا بر ادله اوليه و حاكم و ناظر و مقدم بر آن مى باشد.

نيز ر.ك: احكام واقعى ثانوى.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 5، ص 83.

ادله حجيت خبر واحد

دلايل مورد استناد در حجّيت خبر واحد

ادله حجيت خبر واحد، به معناى دليل هايى است كه از سوى مشهور اصولى ها كه خبر واحد را از باب ظن خاص حجت مى دانند براى حجيت خبر واحد اقامه گرديده است. اين ادله به چهار دسته كلى تقسيم مى گردد:

1. آيات قرآن:

به ظهور آياتى هم چون: آيه نبأ، نفر، كتمان، سؤال و اذن، بر حجيت خبر واحد استدلال شده، كه اين استدلال ها مورد نقض و ابرام قرار گرفته است;

2. روايات: به چند دسته از روايات براى حجيت خبر واحد استدلال شده است:

دسته اول، رواياتى كه در مورد اخبار متعارض وارد شده و به اخبار علاجيه معروف مى باشد، مانند: مقبوله عمر بن حنظله و مرفوعه زرارة بن اعين;

دسته دوم، رواياتى كه در آنها امامان معصوم(عليهم السلام) افراد سؤال كننده از احكام شرعى را به آحاد اصحاب خود ارجاع داده اند;

دسته سوم، رواياتى كه بر وجوب مراجعه به افراد موثق و راويان حديث دلالت دارد;

دسته چهارم، رواياتى كه در آنها، تشويق و ترغيب به نقل احاديث ائمه(عليهم السلام) شده است;

دسته پنجم، رواياتى كه در مقام مذمت و توبيخ كذابين و برحذر داشتن اصحاب از اعتماد به آنها وارد شده است.

شهيد صدر(رحمه الله) ده طايفه از روايات را در اين باره آورده است;[1]

3. اجماع علما: بسيارى از علماى شيعه ادعا مى كنند كه در ميان علماى شيعه، عمل به خبر واحد اجماعى است، هم چون:

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 133
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست